Straatnamen Breda Centrum

Gebieden
1125 tot heden
Aviodrome 7774a Aviodrome 7774a

Luchtfotovan het centrum van Breda, ca. 1935. (coll.Aviodome Lelystad)

Straatnamen zijn belangrijk om ons te oriënteren. Ze geven ook een bepaalde sfeer aan een stadsdeel. In de oude binnenstad van Breda verwachten we typische ‘oude’ of ‘historische’ straatnamen, die anders klinken als namen in de nieuwe buitenwijken.
Men onderscheidt het ontstaan en de aanleg van de straten in de binnenstad algemeen in drie generaties. De eerste wordt gevormd door de wegen van de prestedelijke nederzetting, ontstaan in de twaalfde eeuw. Tussen ongeveer 1275 en 1325 werd dit stratenpatroon aangevuld met het netwerk van de tweede generatie. Na deze generatie volgen als derde generatie de zogenaamde ‘nieuwstraten’, vanaf 1490.

Volksmond

Praktisch alle straatnamen in de binnenstad van Breda zijn uiteraard ontstaan in de volksmond. Kunstmatig gegeven straatnamen zijn hier zeldzaam. Ná 1870 worden straatnamen gegeven door de gemeenteraad, later het College van Burgemeester en Wethouders. Gedeeltelijk zijn deze namen nog in de oude traditie: Nieuwe Ginnekenstraat, Stationsplein of Vierwindenstraat. Typisch ‘moderne’ straatnamen in de binnenstad zijn Willem Merkxtuin, Barones en T’ Sas

Functie
Een groot aantal straten is genoemd naar zijn oorspronkelijke functie, meestal die van marktplein: de Grote Markt, de Havermarkt, de Veemarktstraat, de Vismarkt en de Vismarktstraat, de Haven, de Tolbrug en de Houtmarkt, maar ook bijvoorbeeld de Pasbaan. Een pas is een wapenspel of spiegelgevecht. Blijkbaar werden hier militaire oefeningen gehouden.

Ligging
Sommige straten ontlenen hun naam aan hun ligging. We noemen de Catharinastraat (Katerstraat), het Stadserf, de Akkerstraat, Bleekstraat en Doelsteeg en de Pelmolenstraat (oorspronkelijk Gampelstraat).

Eigenschap
Andere straten ontlenen hun naam aan een fysieke eigenschap van de straat, zoals breed, smal, recht, krom enzovoorts: de Enge Steeg, de Nieuwstraat en de Nieuweweg, de Ridderstraat en Sint Janstraat (oorspronkelijk de Zandstraat naar hoge ligging) en de Karnemelkstraat (een modderige straat). De namen Ginnekenstraat, Boschstraat en Haagdijk drukken de richting uit waarin de straat loopt.

Gebouw
Veel straatnamen zijn ontleend aan een belangrijk gebouw in die straat, zoals de Torenstraat (vroeger Kerkstraat), de Gasthuisstraat (nu Veemarktstraat), de Eindpoortstraat (nu Eindstraat), de Brugstraten, de Schoolstraat, de Molenstraat, de Kraanstraat, de Waterpoortstraat (nu Waterstraat), de Halstraat, het Kasteelplein, de Bouwerijstraat, de Stallingstraat en het Kloosterplein.

Eigennaam
Soms gaven bewoners hun naam aan hun straat; de Visserstraat, de Ridderstraat en Sint Janstraat, het Begijnhof, de Duivelshoek (arme mensen). In de Reigerstraat huisden inderdaad reigers. Minderbroedersstraat en Franciscanessenplein zijn moderne namen in deze traditie.

Huisnaam
Vroeger waren huizen om ze van andere te onderscheiden voorzien van namen. Vaak gaven deze huisnamen weer een naam aan een straat: Potkanstraat, Koevoet, Vlaszak, Dieststraat en Achter de Blauwe Hand. Hof Hersbeek en Wijngaardhof zijn nieuwe namen in deze traditie.

Onbekend
Van een aantal namen weten we niet zeker wat de ontstaansgeschiedenis is. We noemen de Karrestraat, de Sint Annastraat en de Rozemarijnstraat. De geleerden zijn het over deze namen nog niet over eens.

Literatuur Jac. H. van Hooydonk, ‘Middeleeuwse straten in Breda 1350-1550, deel I: Catharinastraat’, in Jaarboek de Oranjeboom XLVI (1993).
Jac. H. van Hooydonk, ‘De stadsbrand van 1490 in Breda, de stedebouwkundige gevolgen’, deel I: ‘Het havenkwartier voor 1490’, in Engelbrecht van Nassau, jaargang 1996, nummer 4 en deel II: ‘Stedebouwkundige ingrepen in de oude stadsstructuur’, in jaargang 1997, nummer 1.
Jac. H. van Hooydonk, ‘Middeleeuwse straten in Breda 1250-1550, de Grote Markt van Breda, ontstaan, vorm en geschiedenis’, in Jaarboek de Oranjeboom LI (1998).
Wim Hupperetz, Het geheugen van een straat, Achthonderd jaar wonen in de Visserstraat te Breda (Utrecht, 2004).
Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).
Gerard Otten, ‘De huisnummering in de huidige gemeente Breda’, in Jaarboek de Oranjeboom LXV (2012).Straatnamen Breda Centrum

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Aanmelden

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven