Kasteelplein (Centrum)

Gebieden
1500 tot heden
Str244 kasteelplein low Str244 kasteelplein low

Het ruiterstandbeeld van koning-stadhouder Willem III op het Kasteelplein, niet lang na de onthulling. Foto: Fotopersbureau Het Zuiden, circa 1927-1935. (Beeldcollectie Stadsarchief Breda)

Het Kasteelplein is het plein voor het Kasteel. Het verleden van dit plein (een brede straat eigenlijk) levert nog veel hoofdbrekens op. In 1361 wordt gesproken over een Beghinenstrate, de toegangsweg tot het Begijnhof. Dit begijnhof bevond zich toen nog vóór het kasteel of de burcht, ten oosten van het huidige Kasteelplein. Deze Begijnenstraat zou dus het huidige Kasteelplein moeten zijn.

In 1392 spreekt men van de Borchstraet, dat wil zeggen de toegang tot de Burcht, het latere Kasteel. Voor 1534 lag de toegang tot de Burcht iets westelijker, zo’n beetje in het verlengde van de westelijke rooilijn van het Kasteelplein, volgens Hans de Kievith medewerker van de gemeente Breda. De westelijke helft van het plein zou dus een toegangsweg tot de Burcht geweest kunnen zijn. De oostelijke helft van het plein was de straat naar het middeleeuwse Begijnhof. Lagen hier dan twee straten naast elkaar? Het is ook niet goed mogelijk om vast te stellen tot hoever het huidige Kasteelplein doorliep naar het noorden. Over de situatie in de veertiende eeuw is nog minder bekend.

Een Italiaanse piazza

Graaf Hendrik III veranderde het aanzien van het Kasteelplein grondig. Vóór zijn nieuwe kasteel legde hij een ware Italiaanse piazza aan, een soort breed plein. Hiertoe werd het Begijnhof in 1535 verplaatst naar de huidige locatie aan de Catharinastraat. Toen ook ontstond de doorbraak naar de Cingelstraat. In 1650 wordt voor het eerst de naam Casteel Pleijn vermeld. Soms valt de naam Paradeplaats, bijvoorbeeld in 1751, 1790 en 1817. Er werden hier militaire parades gehouden. In de negentiende eeuw werd het plein weer verkleind.

Ruiterstandbeeld

Midden op het plein staat het ruiterstandbeeld van Koning-Stadhouder Willem III. Het is stedenbouwkundig van groot belang. Het Kasteelplein is als het ware een Bredase Place Royale. In 1902 was het tweehonderd jaar geleden dat Koning-Stadhouder Willem III was overleden, wat aanleiding was om in Nederland een nationaal monument voor hem op te richten. De keuze van de plaats viel op Breda. In 1903 werd een Nationaal Comité gevormd. in Nederland en de koloniën werd geld ingezameld om het te bekostigen. Als gevolg van de Eerste Wereldoorlog werd het beeld pas onthuld op 8 oktober 1921.

Willem III, prins van Oranje en baron van Breda

Koning-Stadhouder Willem III (1650-1702) was sinds 1672 stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht en later ook van Gelre, Overijssel en Drenthe. Vanaf 1689 was hij, samen met zijn vrouw Mary of Maria, koning en koningin van Groot-Brittannië. Koningin Mary overleed in 1694. Hij voerde verschillende oorlogen tegen de Franse koning Lodewijk XIV.

Willem III was ook baron van Breda. Hij verbleef hier regelmatig om te jagen in de bossen en liet zijn residentie aanpassen aan de eisen van zijn tijd. In 1682 werd de vesting gemoderniseerd. In de jaren 1686 tot 1695 werd het paleis van Hendrik III eindelijk voltooid en werd het Valkenberg gereorganiseerd. Het beeld van Hercules in het park was hier een onderdeel van. De Grote Toren kreeg in 1698 een nieuwe torenspits. De bossen rond Breda en het verbindende drevensysteem werden uitgebreid.

Archeologisch onderzoek

In 1983 heeft er op het terrein van dagblad de Stem (nu Kaatsbaan) uitgebreid archeologisch onderzoek plaatsgevonden. De enorme hoeveelheid vondsten uit de zeventiende en achttiende eeuw doet vermoeden dat het terrein fors met stadsafval is opgehoogd.
In 1994 werd er in het midden van het plein overlangs geboord waarbij het duidelijk werd dat er in de lengte van het plein een sloot of gracht heeft gelopen. Bij de herinrichting van het plein vóór het Prins Bernardpaviljoen (Kadettenflat) in 1995 werden de resten van het middeleeuwse begijnhof aangetroffen.

Literatuur

Hans de Kievith, "Lastige straten" (2014) op http://erfgoed.breda.nl/nieuws/lastige-straten.
Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Aanmelden

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven