Haven, 'Kaai' (Centrum)

Gebieden
1450 tot heden
Str219 haven gn19901671 Str219 haven gn19901671

De Haven, met schepen, rond 1930. Foto: Fotopersbureau Het Zuiden. (Beeldcollectie Stadsarchief Breda)

Na de heropening van de Haven is deze plaats weer een levendige locatie geworden. In 1937-1941 werd het grootste gedeelte van de rivier de Mark binnen de singels gedempt. De Haven zelf werd na veel discussie pas gedempt in 1965. In 1996 sprak het nieuwe College van Burgemeester en Wethouders de wens uit de Haven te heropenen. De gemeenteraad besloot een haalbaarheidsstudie te laten verrichten. Op 19 december 2002 besloot de raad de Haven inderdaad weer open te leggen. In december 2004 begonnen de werkzaamheden en in 2007 stroomde er weer water in de Haven. Het gedeelte langs de Markendaalseweg en de Nieuweweg volgde in 2008. Op 30 juni en 1 juli 2007 vond de feestelijke opening plaats. Sinds de heropening van de Haven vindt hier ook weer de intocht van Sinterklaas plaats.

Achter de Vest

De huidige straat de Haven is zijn geschiedenis nogal bescheiden begonnen, namelijk als een steeg aan de binnenzijde van de stadsmuur. Deze werd vanaf het einde van de vijftiende eeuw meestal Achter de Vest genoemd. Deze naam omvatte ook een aantal stegen van hier naar de Visserstraat en de Havermarkt (zie verder onder Potkanstraat, Enge Steeg en Steeg achter de Vismarkt). Deze steeg was misschien een relict van een ouder dijklichaam dat inmiddels onder dikke ophogingslagen was verdwenen.
De rivier bracht allerlei economische activiteiten met zich mee. In de stadsmuur moeten poorten en trappen naar het water aanwezig zijn geweest. De evolutie van een dijklichaam naar een weg achter de muur is daarom aannemelijk. De poorten waren in de stadsmuur stonden waarschijnlijk in relatie tot de stegen.
Ook bij de Vismarkt vonden havenactiviteiten plaats. Daar was een soort havenhoofd.

Nieuwstraten

Na de stadsbrand van 1490 tot aan de Beeldenstorm van 1566 is in Breda een groot aantal nieuwe straten aangelegd, de zogenaamde nieuwstraten. Doel hiervan was waarschijnlijk het verbeteren van de verkeersstructuur (Nieuwstraat, Kraanstraat, Sint Annastraat, Halstraat) en het creëren van marktpleinen (Nieuwe Korenmarkt of Havermarkt en Nieuwe Vismarkt). Bij enkele straten was het uitdrukkelijk de bedoeling bouwgrond te ontsluiten (Cingelstraat, Begijnhof, Keizerstraat en Nonnenveld).

De Nieuwe Kaai later de Oude Kaai

De stadsmuren werden gesloopt in 1537 en 1538. Volgens Van Goor werd in 1552 een nieuwe kade gemetseld die in 1563 gereedkwam. Of in de tussentijd de gesloopte stadsmuur als kademuur werd gebruikt is niet bekend maar wel aanemelijk.
Volgens Kappelhof werd vooral in de jaren 1561-1564 druk gewerkt aan deze kade. Hij werd buiten de oude stadsmuren gemetseld, waardoor voor de huizen een brede straat ontstond.
De historicus Jac. van Hooydonk heeft veel materiaal verzameld over de huizen in het middeleeuwse Breda. Volgens hem komt de straatnaam ‘Nyeuwe Kaeye’ of Nieuwe Kaai al voor het eerst voor in 1566. Deze straatnaam wordt nog genoemd in 1577, maar al in 1572 slijt de straatnaam af tot ‘Kaeye’, Kaai zonder meer.
Na de aanleg van de Prinsenkade in 1613 werd de haven ook wel de Oude Kaai genoemd. In 1644 komt de Haven voor als Havenkant. Deze naam was in de volksmond nog in gebruik in 1836. Van Goor noemt de straat in 1744 de Haven of Oude Kaai. Op de straatnaambordjes van 1812 stond echter alleen de naam Haven en sindsdien is dit de enige officiële naam.

Bb p126 156 kademuur
In 2005 werd de kademuur aan de stadszijde blootgelegd. De muur heeft verschillende bouwfasen en werd doorsneden door diverse riolen.

Luie Hoek en Mosseltrap

Een punt bij de Tolbrug werd in het begin van de twintigste eeuw de Luie Hoek genoemd, omdat de havenarbeiders daar, wachtend op werk, balie stonden te kluiven.
Aan de Haven waren, voor de demping, verschillende trappen naar het water. Slechts één daarvan had een naam. De Mosseltrap lag vlak bij het Spanjaardsgat. De naam komt al voor in 1805 en werd in 1905 nog gebruikt. Blijkbaar werden hier de mosselen gelost. Voor de Hoge Brug en de Tolbrug zie aldaar.

Literatuur

Walter van de Calseyde, Havenboek, Over het ontstaan van Breda en de terugkeer van zijn bron (Breda, 2007).
Wim Hupperetz, Het geheugen van een straat, achthonderd jaar wonen in de Visserstraat te Breda (Utrecht, 2004).
Ton Kappelhof, ‘Van kasseien en kanalen’, in Jaarboek de Oranjeboom LVI (2003).
Hans de Kievith en Gerard Otten, ‘”De stads oude wallen”, Archeologisch onderzoek en archiefonderzoek naar de middeleeuwse stadsverdediging vullen elkaar aan’, in nummer 14, voorjaar 2010, en in nummer 17, zomer 2011.
Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Aanmelden

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven