Willemstraat (Centrum)

Gebieden
1875 tot heden
Str268 willemstraat low Str268 willemstraat low

Een impressie van de toekomstige Willemstraat als een wandelboulevard van het station naar de binnenstad. Visualisatie: A2studio

In 1868 nam de Nederlandse regering het besluit een groot aantal vestingen op te heffen, waaronder Breda. De Domeinen van het Ministerie van Financiën namen de vestinggronden over waarna de vestingen werden gesloopt en op de vrijgekomen gronden wegen werden aangelegd. De bouwterreinen werden vervolgens in kavels verkocht. Leider van deze operatie was de Arnhemse architect F.W. van Gendt.

Plan van Uitleg van Van Gendt

Van Gendt maakte ook de plattegrond voor de nieuwe straten, het zogenaamde Plan van Uitleg. Hij modelleerde zijn ontwerp rond de Singelgracht. Hij verlengde de belangrijkste straten tot aan de reeds bestaande uitvalswegen. Vanuit het station liet Van Gendt een weg naar de stad lopen, de huidige Willemstraat, die zich ten zuiden van de brug over de Singelgracht in tweeën splitste. Eén tak liep door het Valkenberg naar het Kasteelplein en één naar de Korte Boschstraat. De weg door het Valkenberg is echter niet uitgevoerd.

Boulevards

Een van de meest opvallende kenmerken van het Plan-Van Gendt is de consequente breedte van de straten. Van Gendt heeft boulevards aangelegd van dertig meter breed: de Willemstraat, Sophiastraat, Nieuwe Boschstraat, Nieuwe Ginnekenstraat, Nieuwe Haagdijk en andere. Deze boulevards waren voorzien van een dubbele rij bomen op een verhoogd middenpad. Dit stelsel van boulevards werd aangevuld met straten van zestien meter breed. Deze breedte was nog ruim voldoende voor twee rijen bomen aan de zijkant. Door middel van servituten bedong het Rijk dat de gevels van de panden aan de belangrijkste straten een hoogte zouden krijgen van minimaal acht meter. Deze kenmerken zorgen voor het typische Bredase boulevardprofiel. Het definitieve ontwerp van Van Gendt dateert van 7 april 1875.

De regerende koning

Op 6 december 1873 stelde de gemeenteraad voor het eerst straatnamen vast voor nieuwe straten op de geslechte vestinggronden, onder andere die van de Willemstraat bij het stati­on, uiteraard genoemd naar de regerende koning Willem III (1817-1890, regeerde 1849-1890). Iets later, op 12 mei 1874, was het 25-jarig regeringsjubileum van koning Willem III en wellicht dat de naamgeving daarmee samenhangt. Het feest werd allerwegen in Nederland groots gevierd. In Breda werd feest gevierd op 17, 18 en 19 mei 1874.

Bezoek van Willem III

Koning Willem III is minstens één maal door de straat gereden die naar hem genoemd is. Op 30 november 1874 bracht hij een bezoek aan Breda om in Ginneken het Citadelmonument te onthullen. De koning kwam per trein aan in Breda, samen met zijn zoon, prins Alexander en zijn broer, prins Hendrik. Per rijtuig begaven de koning en de prinsen zich naar Ginneken, waarbij hij door de Willemstraat moet hebben gereden.

Oranjestraatnamen in Breda

In de negentiende eeuw en de eerste helft van de twintigste zijn verschillende belangrijke straten in Breda genoemd naar leden van het koninklijk huis. Opvallend is dat telkens de belangrijkste straat die op een gegeven moment werd aangelegd genoemd werd naar de regerende vorst van dat ogenblik. De Willemstraat was de toegangsweg vanuit het station tot de stad. In 1895 werd het Wilhelminapark genoemd naar koningin Wilhelmina, die toen, ondanks dat zij nog niet meerderjarig was, al koningin was. De Julianalaan kreeg zijn naam in 1937. Prinses Juliana was nog geen koningin, maar het was op dat moment wel zeker dat zij op zou volgen.

Oranjestraatnamen in Nederland

Er bestaat helaas nog geen studie naar Oranjestraatnamen in Nederland. Maoz Azaryahu zegt in zijn overzichtsartikel over herinneringsstraatnamen dat straatnamen die personen herdenken in het algemeen ingezet worden als een krachtig mechanisme om de sociaal-politieke orde te legitimeren. Zij zijn essentieel om op een natuurlijke manier de officiële versie van de geschiedenis die zij vertegenwoordigen in de stedelijke omgeving te laten zien. De Willemstraat is daarvan een goed voorbeeld. Rob Kooloos constateert in zijn scriptie over straatnaamgeving in Holland en Noord-Brabant dat in elke stad die hij onderzocht heeft, de koninklijke familie voorkomt op de straatnaamborden. Hij ziet dit als een logische manier voor de toenmalige overheid om de Nederlandse ‘nation-building’ in de negentiende eeuw aan te pakken.


Literatuur

Rob Kooloos, The story of street names in the Netherlands, A comparative analysis of themes used in street naming in Noord-Brabant and Holland, 1859-1939 (Rotterdam, 2010).
Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).
Gerard Otten, 'De ontmanteling van Breda en het Plan van Uitleg van Van Gendt, 1869-1881', in Jaarboek de Oranjeboom XLIV (1991).
Gerard Otten, ‘De Nassaustraatnamen in Breda, een verkenning’, in Engelbrecht van Nassau, jaargang 2010, nummer 4 en ‘Nassaustraatnamen in Breda, de Nassausingel (1895)’, in jaargang 2011, nummer 1.
Gerard Otten, ‘Verheven tot de eer der straatnaamborden, Straten in Breda, genoemd naar personen’, ‘Deel 1: Inleiding’, in Engelbrecht van Nassau, jaargang 2015, nummer 1 en ‘Deel 2: Van het begin tot het kronigsjaar 1898’, in jaargang 2015, nummer 2.

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Aanmelden

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven