De Boschstraat is een van de drie uiteinden van de binnenstad. Het is een drukke straat met veel gespecialiseerde winkeltjes. Het is een van de oudste straten van Breda. Men onderscheidt het ontstaan en de aanleg van de straten in de binnenstad algemeen in drie generaties. De eerste wordt gevormd door de wegen van de prestedelijke nederzetting (ontstaan in de twaalfde eeuw). Dit zijn van zuid naar noord de Ginnekenstraat, Eindstraat, Karrestraat Torenstraat en Vismarktstraat en van west naar oost de Ridderstraat, de Sint Janstraat en de Veemarktstraat (het gedeelte van de Molenstraat tot aan de Gasthuispoort) en de Boschstraat. Op grond van archeologisch onderzoek wordt verondersteld dat in de omgeving van het Gasthuiscomplex (ter plaatse van het huidige MOTI) reeds sprake was van een bewoningskern in de twaalfde of dertiende eeuw. De verspringende rooilijn bij de Pasbaan is een relict uit deze prestedelijke fase.
Boschstraat (Centrum)
De Boschstraat met gaslicht en druk tramverkeer rond 1900. (Beeldcollectie Stadsarchief Breda)
Gasthuiseinde
De oorspronkelijke naam van de Boschstraat was het Gasthuiseinde, het einde, de voorstad buiten de stadsmuur, aan de zijde van het Gasthuis. De naam ‘buten die Gasthuijs Porte’ wordt genoemd in 1359. In 1526 wordt voor het eerst de naam Gasthuiseinde genoemd.
Gasthuizen zijn een typisch laatmiddeleeuws, stedelijk fenomeen. Zij waren in eerste instantie gericht op zowel de opvang van reizigers als op de armen en andere zwakken van de samenleving uit de stad zelf. In de loop van de zestiende eeuw gingen de gasthuizen steeds meer als een verzorgingshuis fungeren. Ouderen konden zich in het gasthuis inkopen en op die manier verzekerd zijn van een verzorgde oude dag. Het Gasthuiscomplex werd begrensd door de Vlaszak, de Boschstraat, de Pasbaan en de voormalige Houten Tenten.
De exacte stichtingsdatum van het Gasthuis van Breda is onbekend, de oudste vermelding ervan is uit 1246. Algemeen wordt aangenomen dat het Gasthuis toen nog niet lang bestond en dat het niet verder teruggaat als de eerste of tweede kwart van de dertiende eeuw.
Het eigenlijke Gasthuis stond op de hoek van de Boschstraat en de Pasbaan. De huidige voorgevel dateert uit 1643. Vanaf 1798 werd het Gasthuis aangeduid als Oudemannenhuis. In 1954 kwam een einde aan het gebruik als bejaardentehuis voor mannen. Vanaf dan had en heeft het gebouw een culturele functie.
Boschstraat
In 1531-1534 kwam het Gasthuiseinde binnen de wallen te liggen, maar pas in 1639 komen we voor het eerst de naam Boschstraet tegen. De oude en de nieuwe naam werden aanvankelijk door elkaar gebruikt, maar vanaf het begin van de achttiende eeuw is de naam Boschstraat algemeen. De Boschstraat ontleent zijn naam aan het feit dat hij in de richting van Den Bosch loopt. Vóór 1822 liep de weg naar Den Bosch niet via Tilburg, maar rechtstreeks via Dongen en Loon op Zand.
Gangen
De Boschstraat had en heeft heel veel zijgangen zoals Achter de Wildeman of Bossche Barakken, de Gang achter de Ooievaar of Reet van Nolleke Scheet en de nog steeds bestaande Kleppermansgang en Passantengang. Deze laatste is helaas kort geleden afgesloten. Zie onder Passantengang. Voor de Duivelshoek zie aldaar.
Archeologisch onderzoek
Er is op een aantal plaatsen belangrijk archeologisch onderzoek geweest in de Boschstraat. Allereerst de diverse opgravingen naar het Gasthuis/Oudemannenhuis in de periode 1985-2006. Op de locatie van de oude Luxor bioscoop en het naastgelegen parkeerplaatsje werden in 1988 belangrijke middeleeuwse sporen gevonden en enkele bouwdelen van de oude brouwerij Oranjeboom. De vroegere Zwaansteegje of Doelsteeg kon nauwkeurig onderzocht worden. In 1983 werden bij rioolwerkzaamheden onder het wegvlak sporen aangetroffen uit de 12e en 13e eeuw
Literatuur
Lina de Jonge, "Tot behoef van de siecken ende armen", Archeologisch onderzoek naar het Bredase Gasthuis, 1958-2006 (Breda, 2013). ErfgoedRapport Breda 95.
Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).
Ook interessant
