In het voorjaar van 1976 werd bij de aanleg van de bouwput voor de nieuwbouw van enkele gemeentelijke diensten de resten van de zuidelijke toren van de Gasthuispoort en enkele tientallen meters van de veertiende-eeuwse stadsmuur aangetroffen. De toren kon uitgebreid onderzocht worden, de stadsmuur is nauwelijks gedocumenteerd. Vastgesteld werd dat de muur rond de waterlijn voor vijf lagen uit Gobertange steen bestond. Er werden resten waargenomen van twee kleine muurtorens. Aan de oostzijde van de toren werd een deel van het bakstenen bruggenhoofd aangetroffen en in de grachtvulling een drietal zware houten palen. De Gasthuispoort vormde de oostelijke toegangspoort van de stad en werd rond 1330 aangelegd. Rond 1538 werd de poort en stadsmuur gesloopt bij de ingebruikneming van de ruimere maar vooral modernere omwalling onder het bewind van Hendrik III, heer van Breda.
Opgraving Gasthuispoort 1976 en 1978
De zuidelijke poorttoren van de Gasthuispoort (foto: Beeldcollectie Stadsarchief Breda)
De herbouw van de poorttoren in het voormalige Italiaanse restaurant aan de Vlaszak (foto: Beeldcollectie Stadsarchief Breda)
Doorsnede van de stadsmuur met het restant van de achterliggende oudere aarden stadswal. Op de achtergrond de meubelzaak van Hendriks.
Natuurstenen kanonskogel afkomstig uit de stadsgracht
Randfragment van een Pingsdorf kogelpotje, aangetroffen onder het natuurstenen fundament van de oudste poort
Oudere sporen
Bij dit noodonderzoek zijn een aantal opmerkelijke zaken aan het licht gekomen. Allereerst werd er aan de stadskant van de poort een fundering aangetroffen van grote Doornikse natuursteen. Dit wees op de aanwezigheid van een oudere poort, vermoedelijk aangelegd als doorgang door een aarden wal. Deze aarden wal is als oudste verdedigingswerk rond Breda te beschouwen en moet rond in de derde kwart van de dertiende eeuw aangelegd zijn.
Amateurarcheoloog Leo Moelands vermoedt dat de aarden wal aan de stadszijde van de jongere stadsmuur is blijven bestaan. Dat zou de reden kunnen zijn dat er geen funderingen van een weergang zijn aangetroffen (de weergang zou zich immers op de wal hebben bevonden) in hout of steen uitgevoerd.
Een tweede opvallende vondst was de aanwezigheid van oudere sporen, onder de fundering van natuursteen, in de vorm van een lemen vloertje welke geen relatie had met de verdedigingswerken. Dit versterkt de hypothese dat de aansluiting van de Boschstraat en de huidige Veemarktstraat vóór de aanleg eerste omwalling wat zuidelijker heeft gelegen.
Vondst noordelijke poorttoren
In 1978 werd aan de overzijde van de straat de noordelijke poortwang aangetroffen, zwaar beschadigd door de aanleg van een grote gasleiding en een riool. Een deel van de toren is tot boven het maaiveld gereconstrueerd.
Ook interessant
