Begeleiding rioolaanleg Vlaszak-Oude Vest 2015/2017

1270 tot 1960

Het documenteren van de middeleeuwse stadsmuur op de hoek van de Vlaszak en Kloosterplein

In 2015 en 2017 heeft er een uitgebreide archeologische begeleiding plaatsgevonden bij de aanleg van een riool in het tracé Vlaszak-Kloosterplein-Oude Vest. Het was vooraf al duidelijk dat dit traject de loop van de middeleeuwse stadsmuur zou doorkruisen. Het gaf de mogelijkheid om de nu bekende loop van de stadsmuur verder te verfijnen en meer te weten te komen over structuren gerelateerd de stadsmuur, zoals muurtorens en de achterliggende aarden wal. Daarnaast zou een deel van de rioolsleuf door het oude straatje de Vlaszak lopen, waarvan historisch en archeologisch weinig bekend is.

Afb. 1 en 2. Alle archeologische waarnemingen in het riooltracé geprojecteerd op het kadastraal minuutplan 1824 en de huidige topografie. In grijs het omliggende archeologische onderzoek vanaf 1976.

Aarden wal en stadsmuur

Op ten minste twee plaatsen is de laatmiddeleeuwse stadsmuur gedocumenteerd (op de hoek met het Kloosterplein en langs de Oude Vest). Op meerdere plaatsen werden in de bodemprofielen langs de Vlaszak en de Oude Vest restanten van de opgeworpen stadswal gezien. Deze aarden wal ging vooraf aan de stenen stadsmuur maar werd op dit deel van het muurtracé niet afgegraven. De muur werd als het ware tegen de aarden wal aangelegd. Op deze manier was er aan de bovenzijde van de muur geen stenen weergang nodig.

Langs de Vlaszak werden restanten van een niet goed te plaatsen bakstenen structuur gevonden Het betreft een deel van een rondlopende muur die echter niet lijnde met het tracé van stadsmuur. Mogelijk hebben we te maken met een losstaand verdedigingswerk dat zich in of op de aanliggende aarden wal bevond.

Afb. 3 en 4. Links de stadsmuur op de hoek van de Vlaszak en Kloosterplein. Rechts een rondlopende stuk middeleeuwse fundering waarvan niet duidelijk is waartoe het behoorde.

De loop van de stadsmuur, wal en gracht waren in grote lijnen uiteraard al bekend en daardoor ook te voorzien, maar door deze begeleidingen weten we nu van bepaalde delen de exacte ligging. Door de rioleringswerkzaamheden in het centrum consequent te begeleiden en al het muurwerk daarin te documenten, ontstaat er een steeds completer beeld van het laat middeleeuwse Breda.

Afb. 5 en 6. De gereconstrueerde loop van de aarden wal, stadsmuur en vestinggracht geprojecteerd op de kadastrale minuut van 1824 en een actuele luchtfoto. De ligging van de tussenliggende muurtorens is geschat.

De Vlaszak

Na de afbraak van de middeleeuwse stadsmuur en de achterliggende aarden wal werd er een nieuwe straat aangelegd. De nieuwe straat werd in 1565 aangeduid als ‘de Nijeuwe Straete van de Oude Gasthuijseijndsche Poerte ter Gevangenpoerte waert gaende’, een beetje omslachtig. Pas in de 18de eeuw werd de naam Vlaszak gangbaar. De bebouwing aan de oostzijde van deze nieuwe straat werd aangelegd op de inmiddels versmalde stadsgracht. (zie afb. 5)

Afb. 7 en 8. Links de opgegraven keldertjes aansluitend op de voormalige rooilijn van de Vlaszak. Rechts de smalle Vlaszak met gasverlichting in 1958. Zicht vanuit het noorden naar het Kloosterplein. Aan de linkerzijde de huizen waaronder de (oudere) keldertjes hebben gelegen. (Foto: Firma Schreurs v/h firma Stutz. Beeldcollectie Stadsarchief Breda id.19580017)

Eind jaren '50 werd de Vlaszak (en z'n tegenhanger de Beijerd) afgebroken voor de aanleg van een zogenaamde "city-ring". Een nieuwe rondweg rond het centrum van Breda die er gelukkig maar ten dele is gekomen.
Tijdens de waarnemingen werden kelderfragmenten gevonden van huizen aan de oostzijde van de straat. Deze zijn goed in te passen op het kadastrale minuut van 1824. (zie hiernaast) Daarnaast werden ook bakstenen riooltjes en goten gevonden die uit hebben gewaterd op de stadsgracht of het latere Oude Vest riool.
Iets noordelijker werd een stukje muurwerk gevonden dat de scheiding vormde tussen het perceel aan de Vlaszak en een smalle sloot. Dit was het laatste restant van de middeleeuwse stadsgracht. Deze 4,5 meter brede sloot werd uiteindelijk in 1864 werd overkluisd om tot vandaag toe als Oude Vestriool door het leven te gaan.

Meer over...

Downloads

Vlaszak - Oude Vest 2015

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Ook interessant

Opgraving Oude Vest 2003

1350 tot 1828

Tijdens een proefsleuvenonderzoek in de zomer van 2003 kon op het voorplein van de

Gasthuispoort (Centrum)

1280 tot heden

In de middeleeuwen was Breda omringd door een stadsmuur.

opgraving Gasthuispoort 2015

1250 tot 1800

In de zomers van 2015 en 2016 is door Antea Group een archeologisch onderzoek uitgevoerd voor het project Gasthuispoort op de locatie van de voormalige Sociale Dienst / Burgerzaken aan de Vlaszak en meubelzaak Hendriks op de kop van de Catharinastraat. Het gebeurt niet zo vaak dat de mogelijkheid zich voordoet om archeologisch onderzoek te doen in het historische centrum van Breda en dit was dus ook een uitgelezen kans om meer te weten te komen over de geschiedenis van dit gedeelte van Breda.

Opgravingen Gasthuispoort 1976

1200 tot 1536

In het voorjaar van 1976 werd bij de aanleg van de bouwput voor de nieuwbouw van enkele

Zwartzusterklooster

1500 tot 1602

Omstreeks 1500 bouwden de Zwarte Zusters een klooster aan de Molenstraat, op de hoek van

Bert Moelands

1918 tot 2011

Bert Moelands was gedurende ongeveer een halve eeuw een zeer actief amateurarcheoloog in Breda en West-Brabant. Als correspondent voor de Rijksdienst van Oudheidkundig Bodemonderzoek en lid van talloze archeologische verenigingen, waarin hij tevens belangrijke functies bekleedde.

Frans Brekelmans

1917 tot 2012

Franciscus Antonius Brekelmans werd geboren in 1917 in Stratum (tegenwoordig gemeente Eindhoven). Vanaf 1925 woonde hij in Princenhage. Hij heeft zich altijd sterk verbonden gevoeld met dit dorp. Hij is dan ook in 2012 vanuit de Sint-Martinuskerk in Princenhage begraven.