Blijde Inkomst, 1620
Maurits werd op 30 mei 1620 als heer van stad en land van Breda gehuldigd. Hij werd ontvangen door de drossaard en alle schouten van de dorpen op de grens van de baronie en de stadsvoogd Justinus van Nassau (zijn halfbroer dus). Hij kwam ’s middags in de stad aan via de Gasthuiseindsepoort. (aan het eind van de Boschstraat) Hier werd hij door de magistraat (het stadsbestuur) verwelkomd.
In het stadsarchief bevindt zich een oorkonde uit 1621, waarin prins Maurits toestemming verleent aan de magistraat om de jaarlijkse paarden- en leermarkten voortaan te houden op data aansluitend aan de Pinksterjaarmarkt en de Bamismarkt. Misschien moeten we deze beschouwen als de Blijde Inkomst.
Breda als residentiestad
Filips Willem werd in 1618 als heer van Breda opgevolgd door zijn jongere broer Maurits. Meteen al in 1619 liet deze het Liesbos vergroten. Dit bos werd doorsneden door twee dreven, één noord-zuid en één oost-west. De omtrek was nog niet zo regelmatig als bij latere bossen. De Hoeve in het Hout aan de huidige Dr. Batenburglaan was vanouds een domeinhoeve van de heren van Breda. Waarschijnlijk diende de hoeve dus ook als recreatief verblijf voor de Nassau’s en de Oranjes. In 1620 werd in de buurt van deze hoeve een bos geplant in de vorm van ruiten, vierkante perken. Het werd daarom ook het Ruitenbos genoemd (later verbasterd tot Ruitersbos). In 1621 werd in opdracht van de prins op een zandduin in Belcrum het Speelhuis gebouwd. Hier om heen werd een wildpark aangelegd in de vorm van een sterrenbos. Vanuit het Speelhuis liepen dreven alle kanten uit, waarvan er één was georiënteerd op de Grote Toren. De toegangsweg vanaf het kasteel tot het Speelhuis bestaat nog steeds. Het is de Speelhuislaan (ook meer dan een kilometer lang).
In 1621 ontwierp Maurits een plan om ten zuiden van Breda een omheind jachtterrein aan te leggen in de vorm van een vierkant. Het lag gedeeltelijk in het Mastbos van Hendrik III en gedeeltelijk op de hei ten zuiden daarvan. Het vierkant is ongeveer 1350 bij 1240 meter groot en was omgeven door een sloot en een wal. De westzijde is georiënteerd op de toren van Princenhage, de oostzijde op die van Meerle en de noordzijde was georiënteerd op de niet meer bestaande kerktoren van Bavel. De oppervlakte van het vierkant is 173 hectare, nauwelijks minder dan de 200 hectare van het Liesbos.
Het beleg van Breda door Spinola, 1624-1625
In 1624 werd Breda belegerd door de Spanjaarden onder Spinola. Maurits was ziek en vertrok tijdens het beleg naar Den Haag waar hij op 23 april 1625 stierf. Zijn lichaam werd bijgezet in de grafkelder van Oranje-Nassau in de Nieuwe Kerk in Delft. Zijn halfbroer Frederik Hendrik volgde hem op als stadhouder en kapitein-generaal.
Anna van Nassau
Maurits is nooit getrouwd geweest, maar hij heeft meerder relaties gehad. De geslachten Nassau-LaLecq en Nassau-Odijk stamden van hem af. In het koor van de Grote Kerk in Breda ligt een onwettige dochter van Maurits begraven uit een relatie met Cornelia Jacobsdochter, Anna van Nassau, overleden op 11 juni 1673.
Geen straatnaam
De Mauritsstraat is niet naar prins Maurits genoemd, maar indirect naar Johan Maurits van Nassau-Siegen (1604-1679), bijgenaamd de Braziliaan, gouverneur-generaal van Nederlands-Brazilië en gouverneur van het hertogdom Kleef.
Literatuur
Thomas Ernst van Goor, Beschryving van stadt en lande van Breda (’s-Gravenhage, 1744).
Frans Gooskens, ‘Het speelhuis in het Belcrumbos bij Breda, de ontwikkeling van een warandepark door de Nassaus tussen 1610 en 1621’, in Jaarboek de Oranjeboom LXII (2009).
R.H.M. van Immerseel, Breda 1568-1600, de politieke elite in een frontierstad (Breda, 1999).
Edward de Maesschalck, Oranje tegen Spanje, Eenheid en scheiding van de Nederlanden onder de Habsburgers (1500-1648) (Leuven, 2015).
Gerard Otten, ‘De Nassaustraatnamen in Breda, een verkenning’, in Engelbrecht van Nassau, jaargang 2010, nummer 4.
Gerard Otten, ‘Breda als residentiestad van de Nassaus, Een van de grootste residentiesteden in de Nederlanden in het begin van de zeventiende eeuw’, in ErfgoedBrief Breda nummer 32, maart 2016.
