Dreef (Princenhage)

Gebieden
1500 tot heden
1132 1132

Een tram van de Zuid-Nederlandsche Stoomtramweg-Maatschappij, de ZNSM, op de Dreef in Princenhage, onderweg naar Wernhout Grens, 1925. (Collectie BBA Fotoarchief)

Breda wordt gepromoot als Nassaustad. Tussen 1404 en 1566 was Breda de residentie van dat adellijk geslacht. Ook na 1566 waren de Nassaus en de Oranje-Nassaus nog tot 1795 heren en baronnen van Breda. Het thema Breda Nassaustad komt daarom ook nadrukkelijk terug in de straatnaamgeving. Meerdere straten zijn, direct of indirect, genoemd naar de Nassaus en de Oranje-Nassaus. De Dreef in Princenhage is een voorbeeld hiervan. De Dreef is aangelegd als onderdeel van systeem van wegen met aangeplante bomen van het Mastbos naar het Liesbos. De Oranje-Nassaus waren hiervoor verantwoordelijk, dus de Dreef kunnen we aanduiden als een indirecte Nassaustraatnaam.

Prins Willem II van Oranje

In 1646 liet prins Willem II, baron van Breda, een nieuwe dreef aanleggen van het Mastbos naar het Liesbos via de huidige Dr. Batenburglaan, Mastbosstraat, Dreef en Liesboslaan. Van het Mastbos tot aan de huidige Mastbosstraat had dit meer het karakter van een ingrijpende reconstructie, maar de huidige Dreef is toen geheel nieuw aangelegd. Alleen bij de kerk stonden toen enkele huizen.
De historisch-geograaf Karel Leenders zegt in zijn Cultuurhistorische landschapsinventarisatie gemeente Breda dat de dreef aangelegd is in 1646 en later, waarschijnlijk in de achttiende eeuw, bestraat is. Van de Dr. Batenburglaan, voorheen dus een onderdeel van de Dreef, zegt hij dat dit een akkerweg was, voorheen de Houtdijk of Houtstraat. Het oude tracé van deze dreef sloot met een bocht aan op de Biebrug. Bij aanleg in 1646 van de Dreef werd de Dr. Batenburglaan rechtgetrokken en aangelegd als een op de toren van Princenhage gerichte torendreef.

Koning Willem III van Groot-Brittannië

Willem II heeft weinig plezier beleefd aan zijn dreef, want hij overleed reeds in 1650. Zijn opvolger Willem III (1650-1702), vanaf 1688 tevens koning van Groot-Brittannië moet de dreef vaak gebruikt hebben, want hij verbleef geregeld in Breda en was een fervent jachtliefhebber. Deze dreef is dan ook een koning waardig. Van Goor zegt in 1744, dat men vanuit Princenhage door twee schone lanen of dreven, met eiken bomen beplant, zuidwaarts naar het Mastbos en westwaarts naar het Liesbos kon gaan.

STR056 B Dreef 19932434
De Dreef in Princenhage, met bomen. Let op de elektrische verlichting aan de telefoonpalen! De foto is dus gemaakt na 1918, waarschijnlijk in ongeveer 1925. (Beeldcollectie Stadsarchief Breda)

Naamsvermeldingen

De toponymist Chr. Buiks vond verschillende vermeldingen van de Dreef: ‘De Dreve oft 'sheeren Heirbane’, ‘de Dreeff’, in 1667; ‘sijn Hoocheyts Dreve’ bij de Leemputten in 1679; ‘s' heeren dreeff’ op Steenhoven in 1711 en ‘de Dreve loopende van desen dorpe naar het Liesbosch’ in 1734 en 1753. Andere namen zijn Mastbosdreef, ‘de Dreve van het Mastbos’, in 1742 en de Haagsedreef: ‘de Haegse dreeff, beginnende van den Schutsboom tot aan het hecken van het Mastbos’, in 1751. De kaarten van het zogenaamd Hollands kadaster van 1809 noemen de hele dreef tot aan de Prinsenhoeve de Dorpsche Dreef.
Buiks verklaart Dreef als oorspronkelijk de ’weg waarlangs vee gedreven, gestouwd werd’, later een weg met bomen. J.H. Hoeufft zegt in zijn ‘Proeve van Bredaasch taal-eigen’ uit 1836: ‘Dreef is in de Baronie hetgeen elders eene laan is, of een weg van weerszyde met boomen beplant.’
Gaandeweg werd de naam Dreef echter beperkt tot het gedeelte dat nu nog zo heet. Tot en met 1907 werd de huidige Mastbosstraat ook nog de Dreef genoemd.

Bomen

In 1902 was de Dreef nog beplant met twee rijen geschoren lindebomen. Enkele jaren later zijn deze helaas verdwenen. Op woensdag 8 december 2010 heropende wethouder Bob Bergkamp de nieuw ingerichte Dreef. In de tweede week van januari 2011 zijn er enkele bomen geplant. Hiermee heeft de Dreef weer een wat groener karakter gekregen, in overeenstemming met de straatnaam. In de straat zijn ook straatlantaarns geplaatst van historisch model met het gemeentewapen van Princenhage.

Het pleintje de Schutsboom

Buiks vermeldt een driehoekig pleintje, waar de Dreef, het Heuvelstraatje (Postiljonstraat) en de Mastbosstraat bij elkaar kwamen, dat begin twintigste eeuw nog de Schutsboom genoemd werd. Een schutsboom is een boom waarop door het schuttersgilde geschoten werd. De Schutsboom wordt reeds genoemd in 1668. In 1699: ‘Saeylants aende Schutsboom en aen Heuvelstraetien, westwaerts syne Majesteits Dreve’. In 1700: ‘omtrent den Schutsboom int Heuvelstraetien’. In 1751: ‘De Haegse dreeff, beginnende vanden Schutsboom tot aen het hecken van het Mastbos.’

Literatuur

F.A. Brekelmans, ‘De hervormde pastorie te Princenhage’, in Jaarboek de Oranjeboom, 1973.
Chr. Buiks, Veldnamen in de voormalige gemeente Princenhage (nog uit te geven).
J.H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch taal-eigen (Breda, 1836).K.A.H.W. Leenders, Cultuurhistorische landschapsinventarisatie gemeente Breda (Breda, 2006). ErfgoedRapport Breda, nummer 1.
Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).
Gerard Otten, ‘De Nassaustraatnamen in Breda, een verkenning’, in Engelbrecht van Nassau, jaargang 2010, nummer 3.

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven