Haagsemarkt (Princenhage)

Gebieden
1500 tot heden
1228 1228

De Haagsemarkt te Princenhage met het raadhuis en de kerk, rond 1905-1915. Op de voorgrond de tramrails van de stoomtramlijn naar Etten. (Beeldcollectie Stadsarchief Breda)

De Haagsemarkt vormt vanouds het centrum van het dorp Princenhage, sinds 1942 een woonwijk binnen de stad Breda. Op de Markt staan enkele statussymbolen van Princenhage als zelfstandig bestuurslichaam: de Martinuskerk, het voormalige raadhuis en de monumentale dorpspomp. Voorheen stond hier ook de obelisk ter herinnering aan de inhuldiging (de kroning) van koningin Wilhelmina in 1898, maar deze is verplaatst naar de Heuvelstraat. Elk jaar in oktober wordt hier ook de Princenhaagse kermis opgesteld. Waarschijnlijk hangt deze datum samen met de feestdag van de Heilige Martinus, de patroonheilige van Princenhage. Deze valt eigenlijk op 11 november. Andere feestelijkheden in Princenhage (en dat zijn er heel wat met het bloeiende verenigingsleven hier) vinden ook als regel plaats op de Markt: Carnaval, de Tien van 't Aogje, de Vrijmarkt enzovoorts.

Tiendakkerdorp

Eerst stond hier de kerk, pas daarna ontstond het dorp. Volgens de historisch-geograaf Karel Leenders is de huidige dorpskern pas ontstaan nadat de kerk gebouwd was. De bouw van de Martinuskerk begon in 1402. De nederzetting bij de kerk wordt voor het eerst vermeld rond 1500 en wordt meestal aangeduid als bij de Haagkerk. In de vroege zeventiende eeuw noemt men deze nederzetting kortweg Kerk en pas later duikt de naam Dorp op.
Karel Leenders ziet duidelijke parallellen tussen deze ontwikkeling en de typologie van het tiendakkerdorp. De gehuchten van Princenhage waren volgens Leenders streken met een verspreide bebouwing en tal van kerkwegen die naar de kerk liepen, die eenzaam in de Kerkakker stond en pas later een centrum van een nederzetting werd.
De Haagsemarkt is ontstaan als een verbreding van de weg van Breda naar Bergen op Zoom (via de Haagweg, de Liesbosstraat, de Liesboslaan en de Sprundelsebaan). Waarschijnlijk rond 1500 is midden op deze weg een huis gebouwd en is een gedeelte van de weg afgesplitst als boomgaard hiervan, waardoor de huidige Liesbosstraat en Doelenstraat ontstonden en de Markt zijn driehoekige vorm kreeg.

STR054 B Haagsemarkt 19850375
Kermis op de Haagsemarkt, 1969. Foto: Hans Chabot. (Beeldcollectie Stadsarchief Breda)

Plaats, Kuip, Dorp

De oudste aanduiding voor de Haagsemarkt is Plaats. De toponymist Chr. Buiks vond een vermelding in 1576: ‘omtrent de Haechkercke, noordwaarts aende Plaetse’. Andere vermeldingen zijn ‘de strate ofte Pletse’ in 1665, ‘In de Cuype oft Pletse’ in 1672 enzovoorts. Plaats betekent volgens Buiks dorpsplein. Soms gebruikt men ook singel, heuvel en kerk als aanduiding voor het dorpscentrum. Plaats komt in Breda ook frequent voor als aanduiding voor een verhard pleintje bij een huis. Hier echter is het een plein bij de kerk in het centrum van het dorp. Waarschijnlijk is het woord van zuidelijke oorsprong. Vanaf de veertiende eeuw zou ‘plaats’ in Vlaanderen het woord ‘dries’ als benaming voor het dorpsplein verdrongen hebben. In Vlaanderen is plaats de meest gangbare aanduiding voor een dergelijk plein. In de Baronie komt de term onder andere voor in Ginneken, Breda en Oosterhout.
Een andere aanduiding is Kuip. Buiks vond vermeldingen van deze naam van 1672 tot en met 1790. Kuip betekent letterlijk de bebouwde kom, maar aangezien het dorp Princenhage nauwelijks groter was dan alleen de Haagsemarkt, vallen deze twee aanduidingen zowat samen. Dorp betekent weer hetzelfde als Kuip. Buiks vond aanduidingen van Dorp in de zin van de huidige Haagsemarkt van 1610 tot en met 1734.

Markt, Haagsemarkt

De aanduiding Markt moet pas laat in gebruik gekomen zijn, waarschijnlijk pas in de negentiende eeuw. Buiks vond een vermelding van de Markt uit 1837. Op 31 juli 1907 werd de straatnaam Markt officieel bevestigd door de gemeenteraad van Princenhage. Na de annexatie van 1942 werd de naam gewijzigd in Haagsemarkt, om verwarring met de Ginnekenmarkt en de Grote Markt in Breda te voorkomen.

Literatuur

Chr. Buiks, Veldnamen in de voormalige gemeente Princenhage (nog uit te geven).
K.A.H.W. Leenders, ‘De nederzettingen van Princenhage’, in Hage, jaargang 1979, nummer 25.
K.A.H.W. Leenders, Cultuurhistorische landschapsinventarisatie gemeente Breda (Breda, 2006). ErfgoedRapport Breda, nummer 1.
Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Aanmelden

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven