Tijdens een archeologische begeleiding aan de Markendaalseweg zijn in de zomer van 2004 en 2005 de resten gevonden van de 14e-eeuwse stadsmuur, de 19e-eeuwse kademuur en resten van een houten beschoeiing. Deze begeleiding vond plaats na het reguliere proefonderzoek wat aan de westelijke zijde van het bouwterrein ( het Marquant bouwproject) had plaatsgevonden waarbij de stadsmuur net niet in de werkput viel.
Opgraving Markendaalseweg 2004-05
De aangelegde werkputten op de huidige topografie en op het kadastraal minuutplan van 1824. In grijs het omliggende archeologische onderzoek.
De directe aanleiding voor het eerste onderzoek vormde de sloop van het oude Florijncollege. De opgraving vond plaats op de hoek met de Waterstraat. Hier bevond zich de oeverzone tussen een droge bewoonbare dekzandkop (de huidige Nieuwstraat) en het oorspronkelijke stroomdal van de rivier de Mark die hier vanuit het zuiden naar het westen afboog. In deze bocht waren tot in de 20e eeuw een drietal eilanden aanwezig.
Het tweede onderzoek, in 2005, vond plaats aan de westzijde van de bouwput, aansluitend op het terrein waar in 2004 de zeep-en zoutziederij was gevonden.
Links de versmalling in de stadsmuur, rechts een waterpoortje aan de Vismarkt met een trap naar het water (situatie rond 1530).
Havenwerken
Naast de aanwezigheid van de stadsmuur was ook de vraag of er aan de waterzijde van de muur, sporen aanwezig waren van middeleeuwse havenactiviteiten. De historicus Jacq.van Hooijdonk merkte terecht op dat een Waterpoort (Waterpoortstrate) en een stenen brug (Steenbrugstrate) wijzen op een bijzondere status van deze straat. Bij het onderzoek in 2004 werd in de aangetroffen stadsmuur een opmerkelijke versmalling in de muur aangetroffen over een lengte van ca. 9 meter. Deze versmalling werd geflankeerd door 2 steunberen. Een voorlopige interpretatie is dat het hier een restant betreft van een stenen trap naar het water toe. Hier konden scheepjes aanmeren en hun lading laden en lossen. Dit soort trappen moeten op een aantal plaatsen in de stadsmuur zijn aangebracht. De openingen in de muur moeten wel een aanzienlijke verzwakking van de stadsverdediging hebben betekend.
De veronderstelde trap lag keurig in het verlengde van een steeg die tussen huis Waalwijk en huis Bruheze.
Vrijwilligers zijn bezig om de stadsmuur bloot te leggen en schoon te maken. Rechts de muur net onder de betonnen fundering van de school.
Stadsmuur
Uit archeologisch onderzoek in 2000 was reeds bekend dat de stadsmuur onder het oude schoolgebouw lag. Daarbij bleek dat de muur flink was afgetopt bij riool- en leiding aanleg. Op slechts tien centimeter onder het kelderniveau bleek de stadsmuur nog vrij intact aanwezig.
De stadsmuur loopt vanaf de Waterstraat over een lengte van ruim honderd meter naar het noordwesten. Ondanks verstoringen zijn toch een aantal fasen te onderscheiden in de stadsmuur. Uit historische bronnen was al bekend dat de muur een aantal bouw- en reparatiefases kende. De breedte van de muur varieert van 70 cm tot 160 cm. De hoogte van het aangetroffen muurwerk was nog tenminste 100 cm. Vlakbij een van de kelders van de voormalige school werden op een dieper niveau resten gevonden van een spaarboogfundering onder de stadsmuur. Het lijkt er dan ook op dat in ieder geval een deel van de stadsmuur gefundeerd was op bogen.
In 2005 kwam bij het vervolgonderzoek aan de westzijde van het Marquant bouwproject opnieuw de stadsmuur aan het licht. Daarbij was er deels sprake van een "dubbele"muur waarbij de muur aan de waterzijde zo schuin lag dat de achterliggende muur als een reparatie beschouwd kan worden. De oorspronkelijke muur zal dus ernstig verzakt om ingestort zijn.
Links de stadsmuur zoals deze in 2005 werd opgegraven. Het achterste deel is "dubbel" uitgevoerd, vermoedelijk een reparatie. Rechts één van de grondbogen in de fundering van de muur.
Poortje door de stadsmuur
Op het achtererf van het huis Bruheze , naast de trap naar het water,werd in 2004 een poortje ontdekt dat was uitgehakt in de oude stadsmuur. De ruim 1 meter brede doorgang werd omgeven door een grote muurboog. Of dit poortje toegang gaf tot bijvoorbeeld een houten kade langs de stadsmuur of als tuinpoortje diende is onduidelijk. Uit archiefstukken blijkt dat de stadsmuur rond 1537 gesloopt is maar op deze particuliere percelen gebeurt dat pas rond 1560. Diende de stadsmuur in deze periode misschien als tuinmuur ?
De doorgang door de stadsmuur met rechts daarvan de aanzet van een muurboog. Rechts het tekenen van het in 2005 opgegraven muurdeel.
Waterpoort
In de bouwput tegen de Waterstraat hadden we de hoop om restanten van de Waterpoort aan te treffen. Dit was echter niet het geval en de vraag rijst nu in hoeverre de poort in het verlengde van de straal lag. Het lijkt er op dat deze poort net iets oostelijker lag. Het is verleidelijk om het pleintje op de hoek Waterstraat / Karnemelkstraat te beschouwen als een relict uit deze tijd.
Kademuur
Over een grote lengte is de 18e/19e eeuwse bakstenen kademuur aangetroffen. Deze was gefundeerd op horizontale planken met daaronder ingeheide palen. De stenen kade komt in de plaats van een houten kadewand die hier al in de zeventiende eeuw was aangelegd. Op enkele plaatsen stak er nog een fraaie natuurstenen uitloopgoot door de kadewand heen. Hierop waren riolen aangesloten van de hofhuizen aan de Nieuwstraat.
De 18e/19e eeuwse kademuur (met 20e eeuwse aanpassing) met rechts een natuurstenen uitloop waarop een riool uitkwam van één van de hofhuizen.
Backer en Rueb
Meer westelijk werd tegen de kademuur een zwaar bakstenen plateau aangetroffen. Op oude foto's van het Backer& Rueb complex is te zien dat hierop een hijskraan was gefundeerd.
Overzichtsfoto met van links naar rechts het kraanplateau, de kademuur en en de dubbel uitgevoerde stadsmuur waarbij de rechtermuur sterk overhelt.
Ook interessant
Erfgoedweb is een initiatief van
