Waarneming Waterstraat riool 1994

1330 tot 1965

Tijdens de rioleringswerkzaamheden in de Waterstraat kon een aantal opmerkelijke sporen worden gedocumenteerd.

Links de waarnemingen op de huidige topografie. Rechts op het kadastraal minuutplan van 1824 met daarop ook de loop van de 14e eeuwse stadsmuur geprojecteerd.

Topografie

De Waterstraat behoorde in het laat-middeleeuwse stratenpatroon tot de Steenbrugstraat. De Waterpoort lag vermoedelijk niet in de as van de straat maar iets opgeschoven naar het oosten. Aan de waterzijde lag geen brug maar trappen naar het water. Het was een goed beschermde laad- en losplaats voor schepen. Op het paneel met het stadsaanzicht uit ca. 1520 is er vóór de poort een rondeel gebouwd. De poort is dan klaarblijkelijk niet meer in gebruik. De waarnemingen in 1994 laten zich toch moeilijk inpassen in dit 16e eeuws stadsaanzicht.

Natuurlijke bodem

Op de hoek Nieuwstraat / Waterstraat kon tegenover de zijgevel Waterstraat 19 de vaste bodem worden waargenomen. Geconstateerd werd dat zich daar een dubbele veldpodzol bevond, een typische bodemvorming op flanken van dekzandhoogten. Het natuurlijke zand daalde in de Waterstraat steil af en ging over in afzettingen op de Markoever.

Aangetroffen muurwerk

Bij de feitelijke toegang van de Waterstraat (nr. 11) werd muurwerk waargenomen in de lengterichting van de rioolsleuf. Ook werd er ca. 1 meter noordelijker een door de kraan kapot getrokken muurfragment waargenomen met grote bakstenen, formaat 23-25 cm. De dikte van het fragment kon niet worden waargenomen. De aanwezigheid van muurwerk onder de feitelijke straat werd in 1994 nog geïnterpreteerd als funderingsresten van de voormalige Waterpoort maar dat is nu onwaarschijnlijk.

De Waterpoort met het voorliggende rondeel rond 1520. Op het paneel wordt niet duidelijk of de poort is de as van de Waterstraat ligt. Rechts een middeleeuwse muur in het profiel.

Stadsmuur werd kademuur en huismuur

Ca. 10 meter zuidelijker werd middeleeuws muurwerk waargenomen tot op meer dan twee meter onder het straatniveau. De muur werd doorsneden door een baksteen riool. Op het punt waar het riool door de muur heen gaat werd door een van de grondwerkers een komvormige hardstenen constructie onder het riool waargenomen. In het profiel was zichtbaar dat de bovenzijde van het muurwerk, dat niet ver onder het straatniveau zat, uit kleinere bakstenen bestaat.

Op de kruising van Waterstraat en Markendaalseweg wordt de stadsmuur/kademuur blootgelegd.

Enkele dagen later werd een diagonale muur waargenomen in het verlengde van de muur die eerder was waargenomen maar niet gedocumenteerd, nu echter aan de oostzijde van de rioleringssleuf. Langs deze muur werd op dat moment door een kraan aan noordoost zijde een sleuf gegraven waar tot ca. 2 meter onder het maaiveld muurwerk zichtbaar bleef. Bij het schoonmaken van de top bleek het om een ca.0.95m. brede muur te gaan met een baksteenformaat van 23/24 x10/12 x5/6cm. gemetseld met kalkmortel in een regelmatig verband. Bovenop deze muur zijn eveneens resten zichtbaar van een smallere muur met kleinere bakstenen. Deze muur staat niet vastgemetseld op de oudere muur; er was een dun humeus laagje aanwezig tussen beide muren. Verondersteld mag worden dat dit resten zijn van de stadsmuur met daar boven op het muurwerk van bebouwing die zich tot aan het water uitstrekte. Aan de westzijde was de muur vermoedelijk door de kraan afgekapt.

Onder gevaarlijke omstandigheden werden de muurfragmenten in de zanderige opvulling van de Mark gedocumenteerd.

Muurfragmenten in de voormalige rivier

Op de hoek van Waterstraat en Markendaalse weg werden enige muurfragmenten ingetekend in de hoofdrioleringssleuf . Er werden fragmenten van muren met gewelfaanzetten aangetroffen, die parallel aan elkaar liepen in de richting zuidoost- noordwest. Baksteenformaten waren 21/23 x 4/5.5 x 9.5/11cm. Ten zuiden van deze muurfragmenten werd nog een muurfragment aangetroffen, nu echter noordoost-zuidwest georiënteerd. Tussen deze muur en de twee andere fragmenten kon geen verband worden gelegd. Opvallend was nog dat boven en tussen de muurfragmenten een zeer dik pakket "modern" ophoogzand werd aangetroffen dat bij de demping van de gracht of de aanleg van de Markendaalseweg is aangebracht. In 1994 werd nog verondersteld dat we hier met resten van gewelfbogen van de Steenbrug te maken hadden die tot 1941 nog uit de bodem van de Mark staken en ca. 5-9 m vanaf de kademuur lagen. Nu lijkt deze interpretatie onwaarschijnlijk omdat we de Waterpoort niet meer relateren aan een voorliggende brug maar aan een laad- en losplaats bij de rivier.