In het kader van de landschapsreconstructie van het Markdal werd in 2003 een onderzoek uitgevoerd ter plaatse van Oude Hof. Dit middeleeuwse omgrachte hof ligt nabij de Mark, ten noordwesten van Ulvenhout en was in de Middeleeuwen èn tegenwoordig weer herkenbaar als twee verhogingen in het landschap. Het complex was oorspronkelijk omgeven door een achtvormige gracht. Dit eeuwenoude hoevecomplex vormde de kern van waaruit het latere dorp Ulvenhout is ontstaan.
Opgraving Markdal, Oud Hof 1995-2003
Locatie van het gereconstrueerde Oude Hof vanuit de lucht. (foto Slagboom & Peeters)
Schenkkan van zgn. hoogversierd aardewerk. Datering laatste kwart 13e eeuw.
Bakpannetjes, roodbakkend aardewerk. Datering 1275-1325.
/
De proefsleuven geprojecteerd op de huidige topografie en op het kadastraal minuutplan van 1824
Het onderzoek in 2003 was het laatste in een reeks. Al in 1971 en 1995 heeft er op het terrein een booronderzoek plaatsgevonden dat in 2001 werd gevolgd door een geofysisch onderzoek m.b.v. elektrische weerstandsmeting.
In 1971 zijn er 55 boringen gezet om inzicht in het grachtenstelsel te krijgen waarbij de theorie is geopperd dat er voor de aanleg van de gracht gebruik is gemaakt van een oude verlande Markarm. In 1995 werden opnieuw een aantal boringen gezet die het oudere booronderzoek grotendeels bevestigden. Opmerkelijk is dat er reeds in de achttiende eeuw en in 1915 sprake is van de vondst van fundamenten in de directe nabijheid. De kans wordt groot geacht dat stenen bouwresten al vroegtijdig verdwenen zijn.
Eén van de proefsleuven waarmee de breedte van de gracht en de omvang van de twee eilandjes kon worden vastgesteld. Rechts de vondst van één van de houten brugpijlers.
Onderzoek 2001 en 2003
Uit archeologisch onderzoek in 2001 en 2003 blijkt dat het terrein tijdens de kanalisatie van de Mark in de jaren 70 gemiddeld tot 1.0 m diep verstoord is. Het onderzoek toont verder aan dat de bewoningssporen van de twee eilanden voor een deel is verdwenen, maar dat de conserveringstoestand van de grachten uitzonderlijk goed is. Het grachtenstelsel rond Oud Hof had oorspronkelijk een lengte van ongeveer 200 meter en een breedte van 100 meter. Het water was op sommige plaatsen wel tot 20 meter breed. Binnen de gracht lagen twee eilanden. Op het kleinste zou het huis van de heer of zijn vertegenwoordiger hebben gestaan, terwijl op het grote eiland de schuren en de onderkomens van het personeel moeten hebben gelegen. Er werden bij het onderzoek geen stenen funderingen of andere restanten van huizen meer aangetroffen. In de vulling van de gracht werden echter nog wel de resten van houten beschoeiingen van de gracht aangetroffen. In de gracht tussen de twee eilanden werden tenslotte ook de houten palen van de verbindingsbrug op een diepte van 80 cm aangetroffen.
In 2003 werd in het kader van cultuurhistorische ontsluiting het bovenste deel van de middeleeuwse gracht in ere hersteld. Door het gedeeltelijk terugbrengen van de grachten worden de aanwezige archeologische waarden in de bodem niet aangetast en is Oud Hof toch voor het oog herkenbaar. Oud Hof krijgt hiermee opnieuw een plaats in de beleving van het verleden van de inwoners van de gemeente Breda en alle andere belangstellenden voor het cultuurhistorisch erfgoed. Door de verschillende gradiënten in vocht en voedselrijkdom krijgt het gebied bovendien een gevarieerde flora en fauna
De ontgronding aan de westzijde van de Mark met centraal de vondst van een laat 13e eeuwse afvalkuil. Op de achtergrond de locatie van de diverse proefsleuven.
Archeologische begeleiding
Naast de aanleg van een nieuwe meander en de reconstructie van de grachten van Oud Hof, vonden er in het kader van het inrichtingsplan Bieberg nog meer grondwerkzaamheden plaats in het Markdal. Zo’n 40 hectare nieuwe natuur werd ontwikkeld. Vanwege de lage archeologisch verwachting werden deze gebieden echter niet onderzocht. Onterecht, zo bleek. Bij het afgraven van de bouwvoor aan de westzijde van de Mark, pal tegenover de locatie van Oud Hof, werd namelijk door amateur archeologen tijdens deze ontgrondingswerkzaamheden een hoogversierde Vlaamse schenkkan van rond 1300 na Chr. gevonden (zie fig. 24). De kan werd vermoedelijk gevonden in een kuil met houten beschoeiing. Deze donkergrijze kuil had een beschoeiing van palen aan de buitenzijde met daarbinnen nog een vlechtwerkmand. Het lijkt erop dat de kuil gefungeerd heeft als waterkuil; een functie als rootkuil kan echter niet worden uitgesloten. De kuil lag op een zandige ondergrond, in ieder geval aan de overzijde van de Mark.
Het verzamelen van vondsten uit de bovengenoemde afvalkuil
Ook interessant
Erfgoedweb is een initiatief van
