Nieuwveerweg, 'Veerseweg' (Prinsenbeek)

Gebieden
1500 tot heden
1055 1055

Café Elsakker aan de Nieuwveerweg in 2000. In verband met de aanleg van de HSL is het café later veertig meter verderop herbouwd. Foto: Johan van Gurp, BN De Stem. (Collectie BN De Stem, Johan van Gurp)

Vanuit Beek kon men in het verleden naar het noorden reizen via de huidige Beeksestraat, de Grintweg en de huidige kronkelende Nieuwveerweg naar het Nieuw Veer. In 1649 werd een veerdienst ingesteld over het Hollands Diep van Moerdijk naar Strijensas. Sinds die tijd liep de doorgaande verbinding van Breda naar Rotterdam via Princenhage, Beek, het Nieuw Veer, Zevenbergschen Hoek en Moerdijk. Door de aanleg van de straatweg van Breda naar Moerdijk in 1822-1823 raakte de Veerseweg zijn doorgaande functie weer kwijt. De Nieuwveerweg maakte korte tijd ook deel uit van een doorgaande postroute van Antwerpen naar Rotterdam. Zie hiervoor onder Postbaan (Prinsenbeek) en Moerdijkse Postbaan.
Het huidige tracé van de Nieuwveerweg begint op het kruispunt Beeksestraat Postbaan Nieuwveerweg en loopt dan noordwaarts langs de autoweg en buigt dan bij café Elsakker linksaf om dan als doodlopende weg te eindigen bij de rivier de Mark. Voor fietsers geeft hij nog aansluiting op het Trekpad naar de Zeedijk onder Etten, een aan te bevelen recreatieve fietsroute.

Het Zonzeels Veer of Nieuw Veer

Wat later het Nieuw Veer heette, heette aanvankelijk het Zonzeels Veer. Zonzeel lag ter plaatse van het huidige plaatsje Langeweg. Het dorp is ten onder gegaan in de Sint-Elisabethsvloed van 1421. Het Zonzeels Veer bestond volgens Leenders al in 1313. In de vijftiende eeuw werd de omgeving door de gevolgen van de Elisabethsvloed vrijwel ontvolkt. Naar alle waarschijnlijkheid is het in de tweede helft van de vijftiende eeuw uit de vaart geweest. Waarschijnlijk ook is het veer in 1518 weer hervat. Vanaf toen heette het het Nieuw of Zonzeels Veer en tenslotte kortweg het Nieuw Veer. Het veer bleef in functie tot 1939 toen de autobrug in gebruik werd genomen. In 1944 werd de brug verwoest, waarna een pontje weer de verbinding onderhield tot 1951.
De oudste vermeldingen van Nieuw Veer die de toponymist Chr. Buiks gevonden heeft zijn: Beemden in Wymer, omtrent den Nyeuwen Veer, 1561 en Beemden in Wymer in Verdonck, omtrent den Nyeuwen veer, 1567. In 1663 verordonneerde de Nassause Domeinraad volgens Buiks dat de pachter van het Veer van Sonseel een bekwame pont en schuiten moest bezitten. Regelmatig had het veer last van oorlogen. Van 1702 tot 1713 woedde de Spaanse Successieoorlog. In 1702 waren bij de pachter van het veer, Corstiaen de Groot, de pont en de schuiten weggehaald door soldaten uit Breda. De veren van Lamsgat en Zwartenberg beschikten nog wel over schuiten waarmee zij voetgangers konden overzetten. Daarom wou de veerman zijn schuit of schouwke terug.

Veerseweg of Nieuwveerseweg

Buiks noemt den Veerschenwech, dus de weg naar het oude Zonzeelseveer, met een vermelding reeds in 1415. De naam Veerseweg is bijzonder hardnekkig. In 1667: 'Bij ’t Nieuw Veer aenden Veerschen wegh'. De naam Veerseweg komt nog voor in de legger van openbare wegen (een register van openbare wegen) van 1948.
Een langere variant van Veerseweg is Nieuwveerseweg. De naam Nieuwveerseweg is meer correct, het is immers de weg die leidt naar het Nieuw Veer. Waarschijnlijk zal in de volksmond de naam Veerseweg meer gebruikelijk geweest zijn. Het blijkt in de praktijk namelijk dat kortere namen langere namen meestal verdringen. Buiks vond vermeldingen van de Nieuwveerseweg of bijvoorbeeld de Nyeuwveirschen wech vanaf 1545. Hij trof de naam Nieuwveersestraat in diverse spellingen aan vanaf 1667.
De Veerseweg moest vanaf de hoge zandgronden het Nieuw Veer zien te bereiken. De weg volgde en volgt nog een kronkelig tracé over enkele donken (zandige opduikingen in het lage gebied). De Veerseweg staat haaks op de stroomrichting van de rivier de Mark. Als de rivier buiten zijn oevers trad en dat deed hij elke winter, had de Veerseweg uiteraard zwaar te lijden. Elke lente konden de boeren opnieuw aan de slag om de uitgespoelde weg weer in orde te brengen.
In 1697, op vrijdag 16 augustus, moest de Nieuwveerseweg op last van schout en schepenen van Princenhage gerepareerd worden. Jan Adriaenssen van Beeck was wegmeester van Wymeren en had op die dag volk opgeroepen om te komen werken. Ook de volgende dag, een zaterdag, moest er nog aan de weg gewerkt worden, maar Van Beeck had geen volk opgeroepen en was naar de boekweit gegaan omdat hij ‘boeckweytmeyers’ aan het werk had.
In 1772 moest de Nieuwveerseweg ook weer verbeterd worden. De kanten waren door de hooiwagens kapot gereden en de weg stroomde geregeld over ’zynde de stroom off tey die over den weg gaat zomtyds zoo groot en violent dat de beesten die daar over gestouwt worden sig met moeyte op de been konnen houden’. De weg stond soms, zoals in de jaren 1769 en 1770, wel meer dan een meter onder water (vier voet). De nieuwe weg zou twee voet boven het hoogste water moeten komen te liggen. De weg zou op de kruin 22 voet breed moeten worden en onder dertig voet.

Str036b nieuwveerweg
Wateroverlast aan de Nieuwveerweg in 1995. De Veerseweg staat haaks op de stroomrichting van de rivier de Mark. Als de rivier buiten zijn oevers trad en dat deed hij elke winter, had de Veerseweg uiteraard zwaar te lijden. Foto: Johan van Gurp, BN De Stem. (Collectie BN De Stem, Johan van Gurp)

Veerdonkseweg

Een alternatieve naam voor de Veerseweg of Nieuwveerseweg was de Veerdonkseweg. Volgens de historisch-geograaf Karel Leenders sprong de Veerseweg, om de rivier de Mark te bereiken, van donk naar donk. Volgens Buiks heette een van deze donken de Veerdonk, naar het nabijgelegen veer. 1532: Beemden inden Polder van Wymair, streckende mette een eynde aen sheeren strate ter Veertdonck waert. 1553: Beemden in de Wymer opte Veerdonck, suytwaerts aende Veerdoncxe strate. 1634: Beempden in Wymaer aende Verdonck by het Nieuw Veer. De Veerdonk gaf op zijn beurt zijn naam aan de Veerdonkseweg. Deze naam zal waarschijnlijk alleen gegolden hebben voor het gedeelte door het lage gebied tot aan het veer. Buiks geeft de volgende vermeldingen: 1500: de Verdoncxsche strate, 1512: Den Weerdonckschen wech, 1541: de Verdonckse Strate, 1634: Beempden in Wymaer, de Verdoncxschen wech oost.

Nog steeds de Veerseweg

Op het minuutplan van het kadaster van 1824 staat de Nieuwveerweg aangeduid als de Weg van het Nieuw Veer naar de Beek. In de legger van openbare wegen van Princenhage (een register van openbare wegen) van 1878 staat de weg als de Weg van de kom der gemeente naar het Nieuwe Veer. In de legger van openbare wegen van Beek (N.B.) komt de weg nog steeds voor onder de oude en verkorte naam Veerscheweg.

Moerdijkbrug

Op 12 december 1936 werd de verkeersbrug over de Moerdijk geopend door koningin Wilhelmina. Tegelijkertijd was men al bezig met de aanleg van de autoweg naar Princenhage, maar vanwege de Tweede Wereldoorlog werd deze pas geopend in 1955. Met de aanleg van deze autoweg moet een Parallelweg langs de spoorweg zijn opgeheven en vervangen door nieuwe parallelweg langs de autoweg. Later wordt deze parallelweg de Nieuwveerweg genoemd.

De slag bij Nieuw Veer, 1944

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog is er bij het Nieuw Veer fel gevochten. Op 25 oktober 1944 bliezen de Duitsers de spoorbrug en de verkeersbrug bij het Nieuw Veer op. De oversteek bij het Nieuw Veer was immers de snelste weg naar de Moerdijkbruggen.

Uiteindelijk Nieuwveerweg

Op 3 augustus 1949 besloot de gemeenteraad van Beek (N.B.) de nummering per wijk in de gehele gemeente te vervangen door een nummering per straat en kreeg de Veerseweg officieel de naam Nieuwveerweg. Dit is dus geen bevestiging geweest van een reeds bestaande straatnaam. Op 1 juli 1951 werden de nieuwe plaatsnaam en gemeentenaam Prinsenbeek, de nieuwe straatnamen en de nieuwe huisnummers in één keer ingevoerd. Zoals gezegd heet ook later de parallelweg langs de autoweg later de Nieuwveerweg genoemd.
Door het verleggen van de autoweg in westelijke richting in verband met de aanleg van de Hogesnelheidslijn (HSL) is ook de bestaande Nieuwveerweg in westelijke richting opgeschoven en opnieuw aangelegd.Vanaf 2005 loopt de Nieuwveerweg nu vanaf de Beeksestraat in noordelijke richting en sluit deze ter hoogte van restaurant de Elsakker in westelijke richting afbuigend aan op het bestaande gedeelte van de Nieuwveerweg dat doorloopt tot aan de Mark.

Literatuur

Chr. Buiks, Veldnamen in de voormalige gemeente Princenhage (Breda, nog uit te geven).
Karel Leenders, ‘De rivier de Mark tussen Breda en Hazeldonk’, in Hage nummer 12.
K.A.H.W. Leenders, Cultuurhistorische landschapsinventarisatie gemeente Breda (Breda, 2006). ErfgoedRapport Breda, nummer 1.
Hans Luiken, Oorlog op de Beek, Prinsenbeek 1940-1944 (Prinsenbeek, 1994).

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven