De Sint Wendelinuskapel, 1446
Uit een oorkonde uit 1440 blijkt dat Johanna van Polanen de bedoeling had een mannenklooster te stichten. Haar zoon Jan IV heeft dit zeer kostbare plan echter teruggebracht tot een devotiekapel. Johanna van Polanen overleed op 15 mei 1445 en op 9 september 1446 liet Jan van Nassau de Wendelinuskapel inwijden. De heilige Wendelinus ligt begraven in het plaatsje Sankt Wendel in het Duitse Saarland. De verering van deze heilige is met de Nassaus naar Breda gekomen. In 1590 werd de Wendelinuskapel in gebruik genomen door de Waalse gemeente. Sindsdien wordt hij aangeduid als de Waalse Kerk en is mede gesticht ter herinnering aan Engelbrecht I.
Huis Valkenberg
De heer van Breda beschikte over meerdere residenties. In de eerste plaats was er natuurlijk de Burcht, later het Kasteel genoemd. In de tweede plaats had hij de Herberg van de Heer aan de noordzijde van de Reigerstraat. In de derde plaats beschikte hij over het Huis Valkenberg aan de noordzijde van de Katerstraat of Catharinastraat. Het was in feite eenzelfde soort huis als de Herberg van de Heer aan de Reigerstraat. Het moet een groot complex geweest zijn met een grote zaal, visvijver en bijgebouwen. Algemeen wordt aangenomen dat Huis Valkenberg gebouwd is voor Johanna van Polanen.
Het Valkenberg duikt voor het eerst op in de rentmeesterrekening van 1394, toen de jonkvrouwe van de Leck, Johanna van Polanen dus, vrouwe was van Breda. Regelmatig werd Huize Valkenberg gebruikt als weduwehuis, waar de weduwe van de vorige heer haar verblijf kon houden, terwijl de nieuwe heer op het kasteel resideerde. In 1438 liet Johanna van Polanen dus een verklaring opmaken in de aula (zaal) in het huis genaamd Valkenberg, gelegen in de buurt van de Katerstraat. In 1531 werd het hoofdgebouw van het Valkenberg gesloopt en een gedeelte van de bijgebouwen werd bij het Begijnhof getrokken. Graaf Hendrik III legde hier een hof en boomgaard aan, het huidige stadspark Valkenberg.
Jaargetijden
Johanna van Polanen overleed in Breda op 15 mei 1445. Uit de historische bronnen blijkt dat in 1525 op bevel van graaf Hendrik III er jaargetijden gebeden werden voor onder andere "wijlen juffrouw Johanne, gravinne tot Nassau, saliger memorie, mijnen geneden jonckeren moeder" (Johanna van Polanen, de moeder van Jan IV).
Praalgraf, kort na 1511
Engelbrecht I van Nassau en Johanna van Polanen zijn bijgezet onder het grafmonument van de eerste Bredase Nassau’s in de noordelijke kooromgang van de Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk. Het echtpaar staat op het monument aan de linkerzijde afgebeeld. Achter het echtpaar staan hun patroonheiligen, Sint Joris en Sint Wendelinus.
Standbeeld, 2009
Op 11 september 2009 werd op het Begijnhof een bronzen beeld van Johanna van Polanen onthuld, vervaardigd door de kunstenares Netty Werkman.
Straatnaam, 2012
Op 7 februari 2012 kreeg de onderdoorgang van het station de naam Gravinnen van Nassauboulevard. De twee torens aan de zuidzijde van het station, aan de zijde van het Stationsplein, kregen de namen van Johanna van Polanentoren en Maria van Loontoren.
Literatuur
F.F.X. Cerutti, Middeleeuwse rechtsbronnen van stad en heerlijkheid Breda, Deel 1: Inleiding, rechtsbronnen tot 1405 (Utrecht, 1956).
Thomas Ernst van Goor, Beschryving van stadt en lande van Breda (’s-Gravenhage, 1744).
Jeroen Grosfeld e.a., ’… Een thans niet meer bestaand schilderij’, Eerste verkenningen van het schilderij’ Christus en de Samaritaanse vrouw bij de stad Breda’ (Breda, 2013).
Johan Hendriks, Gerard Otten en Patricia Böschen (red.), Het Breda boek (Zwolle en Breda, 2008).
Gerard Otten, ‘De Nassaustraatnamen in Breda, een verkenning’, in Engelbrecht van Nassau, jaargang 2010, nummer 4.
Gerard Otten, ‘Nieuwe Nassaustraatnamen in Breda (Nieuwe Straatnamen, aflevering 41)’, in Engelbrecht van Nassau, jaargang 2012, nummer 2.
Gerard Otten, ‘Moderne Nassaumonumenten en Nassaustraatnamen in Breda’, in Engelbrecht van Nassau, jaargang 2013, nummer 1.
V. Paquay, ‘De stichting van de Wendelinuskapel te Breda’, in Jaarboek de Oranjeboom XXXVI (1983).
V. Paquay, ‘Dynastiek zelfbewustzijn in steen, herdatering en situering van het Nassaugrafreliëf in de Grote Kerk te Breda’, in Jaarboek de Oranjeboom XL (1987).
