In het voorjaar en zomer van 1990 werd er op het terrein van Catharinastraat 87 een groot archeologisch onderzoek uitgevoerd, samenhangend met de sloop en nieuwbouw op het betreffende terrein (voormalige Jan Hendrikx meubelzaak). Het onderzoek heeft in drie fasen plaatsgevonden waarvan de eerste fase in het reeds half uitgebrande pand. De opgraving vond plaats aan de rand van een laaggelegen gebied dat zich verder in het park Valkenberg uitstrekt. In de directe omgeving werd al twaalfde eeuwse bewoning aangetroffen.
Opgraving Catharinastraat 87 1990
De restanten van de kloosterbogen in de muren van het naastliggende begijnhof.
De gerestaureerde kloosterbogen in de gang tussen Catharinastraat 85 en 87 (niet vrij toegankelijk)
Fragmenten van een 15e eeuwse pelgrimshoorn
detailopname van het gestempelde monogram IHS
Een 15e eeuws gatenpotje. Functie onduidelijk. Eén van de opties is dat het met een touw rondgezwaaid kon worden waarmee je kooltjes kon laten gloeien.
Koekenpan, in dezelfde kuil aangetroffen als de pelgrimshoorn
Olielampje, laat 16e eeuw. De hierna getoonde vondsten komen uit een beerput die in het laatste kwart van de 16e eeuw wordt gedateerd.
Vuurbak, bedoeld om gloeiende kooltjes in te bewaren en zo ook te kunnen transporteren. Eigenlijk een miniatuur kooktoestel of kachel
Spaarpot, eind 16e eeuw. Spaarpotjes kwamen voor in de vorm van een varken of, zoals deze, als moederborst. Dit als symbool voor welvaart.
Pispot of kamerpot. eind 16e eeuw. Deze potten worden veelvuldig gevonden. Ze werden i.v.m. de stank snel weggegooid.
Kommetje, met fraai groen geglazuurde binnenzijde. Deze kleur werd verkregen door koper aan het glazuur toe tevoegen. Datering eind 16e eeuw.
Bord, afkomstig uit het Werra gebied in Duitsland. Afgebeeld een centaur, in krastechniek uitgevoerd.
Steelpan, afkomstig uit de omgeving van Keulen, het zogenaamde Haffner aardewerk. Datering eind 16e eeuw.
Steengoed bierpul ("schnelle") uit Siegburg. Fraai gedecoreerd met bijbelse of mythische scenes.
Noppenbeker, waldglas. datering eind 16e eeuw
Bordje met slibversiering, eerste helft 18e eeuw. Deze en volgende vondsten zijn afkomstig uit een inpandige beerput.
Grape (kookpotje) 1e helft 18e eeuw
Schoteltje, kleurloos porselein. 1e helft 18e eeuw
Schoteltje, Chinees porselein. 1e helft 18e eeuw
Schoteltje, Chinees porselein. 1e helft 18e eeuw
Schoteltje, Chinees porselein. 1e helft 18e eeuw
Kelkglas 1e helft 18e eeuw
Kelkglas 1e helft 18e eeuw
Netwerkbeker, in een mal geblazen. 1e helft 18e eeuw
Fragmenten van een glazen bord. 1e helft 18e eeuw
Stam van een vleugelglas, 17e eeuw
Lage noppenbeker, 2e helft 16e eeuw
Lage noppenbeker, 2e helft 16e eeuw
Snorrebot, lood. Met een draad door de beide gaatjes kon je dit speelgoedje "opwinden". Door het uittrekken ontstaat een zoemend geluid.
/
De werkputten geprojecteerd op de huidige topografie en op het kadastraal minuutplan van 1824. In Grijs het omliggende onderzoek
De oudste bewoning
De oudste bewoningsresten dateren wellicht uit de twaalfde, begin dertiende eeuw. Afgezien van een klein aantal sporen van houten gebouwen, zijn het vooral sporen van ambachtelijke werkzaamheden die in deze fase opvallen. Daarbij moet rekening gehouden worden met het feit dat de Catharinastraat vermoedelijk nog niet was aangelegd en een waterloopje het gebied diagonaal kruiste.
Links het verwijderen van de middeleeuwse stenen bebouwing om de oudste sporen zichtbaar te krijgen. Rechts een doorsnede door een 13e eeuwse sloot die daaronder zichtbaar werd.
Het eerste woonhuis
In de eerste helft van de veertiende eeuw kennen we met zekerheid het bestaan van een eerste (woon)huis op het perceel. De verzamelde gegevens zijn weliswaar summier, maar voldoende om te weten dat het gaat om een klein houten vakwerk huis dat gefundeerd is op een massieve bakstenen fundering en een lemen vloer. Het huis was waarschijnlijk op de Catharinastraat gericht. Het huis werd vervangen door een stenen huis en kende een aantal uitbreidingen. Rond 1400 werd het bewoond door een kanunnik van het kapittel van de Grote Kerk.
Wat stond er in de krant?
De vondst van de kloosterbogen in de verbrande achterbouw van Catharinastraat 87 nadat er een klampmuur was verwijderd. Deze zijmuur vormt tevens de achtergevel van een aantal huisjes op het Begijnhof
De Kloosterfase
In de periode 1430-1440 is in het gebied tussen de Catharinastraat en de middeleeuwse stadsmuur een middeleeuws klooster gebouwd door Johanna van Polanen, vrouw van Engelbrecht van Nassau. Het initiatief hiervoor was uit een summiere historische vermelding wel bekend, maar historici waren van mening, dat het project nooit gerealiseerd was of slecht beperkt was gebleven tot de bouw van de huidige Waalse kerk. Het nieuwe onderzoek laat zien dat er wel degelijk een kloostercomplex gebouwd is geweest. Tijdens het onderzoek zijn in de gemene muur met het begijnhof resten van twee, meters hoge kloosterbogen te voorschijn gekomen. Deze bogen maken, samen met opgegraven funderingen hoogstwaarschijnlijk deel uit van een grote kloostergang die ooit ten noorden van de Waalse kerk (nu als kloosterkerk te interpreteren) lag. Het klooster heeft niet lang bestaan. Het is niet ondenkbaar dat de combinatie van de (Waalse) kerk met de restanten van het klooster voor de begijnen een reden was om hier hun nieuwe hof in te richten. Op het perceel naast het Begijnhof verscheen op het kloosterperceel voor1560 een brouwhuis waarvan tijdens de opgraving resten in de vorm van watergoten en putten zijn aangetroffen.
Links een reconstructie van de kloostergang en aanliggende zalen zoals in 1990 opgegraven, geprojecteerd op een opmetingstekening uit de jaren '40 van de vorige eeuw. Rechts een reconstructie van het kloostergebouw zoals het in de jaren '90 werd geïnterpreteerd.
Het Capucijnerklooster
In 1568 brak de Tachtigjarige Oorlog uit die voor Breda zo desastreus zou verlopen. Toen in 1625 de Spaanse veldheer Spinola Breda heroverde, vestigde zich in zijn spoor opnieuw een aantal kloosters in stad. De Paters Capucijnen kochten in de Catharinastraat daartoe de panden 91/93, 89 en ook 87. Hun verblijf zou slechts van korte duur zijn. In 1637 moesten de Paters Capucijnen opnieuw de stad verlaten maar toch wisten zij door verbouwen en samenvoeging van de genoemde panden een ruim kloostercomplex op te zetten. Enige jaren na hun vertrek werd het complex verkocht en opnieuw in verschillende woonheden opgesplitst. Ook over dit klooster is zeer weinig bekend.
Latere opgravingen
In 2007, 2008 en 2012 hebben er diverse onderzoekjes op het Begijnhof plaatsgevonden om de veronderstelde kloostervleugels en -gang terug te vinden. Dit met een wisselend resultaat. Onderzoek op het grasveld midden in het begijnhof heeft wel funderingen aan het licht gebracht maar niet wijst er op dat de kloostergang is afgebouwd.
De vondsten
Het onderzoek heeft een grote hoeveelheid archeologische vondsten opgeleverd uit de 16e en 18e eeuw. Dus van ná de kloosterfase. Eén van de putten lijkt aan de periode gekoppeld te kunnen worden dat het Capucijnerklooster hier gevestigd was. De belangrijkste vondsten uit deze beerputten zijn in de gallery, boven aan de pagina, opgenomen. Enkele afvalkuiltjes op het achterterrein zijn uit de 15e eeuw, dus kunnen in verband staan met het de korte periode dat het klooster gefunctioneerd heeft. Een belangrijke vondst uit één van deze kuiltjes is een groot aantal fragmenten van minstens twee pelgrimshoorns van het zogenaamde "waldhorn"type.
Ook interessant
Erfgoedweb is een initiatief van
