Effenseweg (Effen)

Gebieden
1500 tot heden
1219 1219

De Kerk van de Heilige Moeder Gods in Effen in 1999. Foto: Johan van Gurp, BN De Stem. (Collectie BN De Stem, Johan van Gurp)

Het dorp Effen is een van de meest recent ontstane dorpen in de gemeente Breda. Het dateert pas van vlak vóór de Tweede Wereldoorlog. In Effen was rond 1900 al een tramhalte, waardoor hier toen reeds spontaan enige bebouwing was ontstaan, waaronder een veiling en een café (Halte Effen). De huidige Effenseweg is pas aangelegd in 1929 om Overa beter te ontsluiten vanuit Princenhage. In 1939 werd de kerk gebouwd op de hoek van de Rijsbergseweg en de Effenseweg, met de bedoeling dat zich hier te zijner tijd een dorp zou vormen. Na de Tweede Wereldoorlog ontstond hier inderdaad de huidige bebouwde kom van Effen.

Een woonplaats bij taxussen

De naam Effen wordt, volgens de toponymist Chr. Buiks, voor het eerst vermeld in 1310, een respectabele ouderdom. Hij veronderstelt dat de naam Effen oorspronkelijk eindigde op heem. Heem betekent woning, woonplaats. Het achtervoegsel zou dan helemaal afgesleten zijn tot e of zelfs helemaal verdwenen. Het eerste lid zou een boomnaam kunnen zijn, zegt hij. In het Rijnland is effe de naam voor iep en in Vlaanderen kent men de naam effentrul voor esdoorn. Ook de taxus, die onder de naam yf voorkomt, zou hier bedoeld kunnen zijn. Deze conifeer kwam vanouds in onze streken voor. De taxus werd in zuidelijk Nederland ook wel iep genoemd. Het meest waarschijnlijk, zegt Buiks, lijkt in Effen te zien de woonplaats bij de taxussen. Heem-namen, samengesteld met boomnamen, komen echter niet veel voor, zegt hij.

Aanleg van de Effenseweg

In 1928 verzochten de Rooms-Katholieke Boerenbond van Princenhage, de Tuinbouwvereniging Sint Fiacrius en de Melkinrichting Sint Martinus de gemeenteraad van Princenhage de Overaseweg te verharden van hotel Boschhek tot in Overa. De boerderijen op Overa moesten uit hun isolement worden verlost, vond men, zowel in de zomer als in de winter. De wegencommissie (de commissie voor de aanleg van nieuwe wegen) schreef echter aan de gemeenteraad dat het beter zou zijn een geheel nieuwe verharde weg aan te leggen vanaf de Rijksweg te Effen (de huidige Rijsbergseweg), te beginnen aan de tramhalte Effen, naar Overa, met een nieuwe brug over de Weerijs. Men zou " langs dien nieuwen weg meer geschikt bouwterrein krijgen dan wel langs den bestaanden ouden weg of Kouwstraat." De nieuwe weg, de huidige Effenseweg, werd inderdaad, samen met de nieuwe brug over de Aa of Weerijs, aanbesteed in 1929.

STR044 B Effenseweg 19600091
De Effenseweg in 1960. Foto: Hans Chabot. (Beeldcollectie Stadsarchief Breda)

Stichting van het dorp Effen

De Rijsbergseweg was vóór de Tweede Wereldoorlog een rijksweg. Het Rijk wilde in die tijd de zogenaamde lintbebouwing langs rijkswegen zo veel mogelijk tegengaan. Lintbebouwing is een vorm van bebouwing langs wegen. Het was veel goedkoper om nieuwe woningen en boerderijen te bouwen langs reeds bestaande wegen dan om nieuwe straten aan te leggen. In Vlaanderen is lintbebouwing een veelvoorkomend fenomeen. In 1931 klaagde de gemeente Princenhage dat de voornaamste bebouwing in de gemeente zich juist ontwikkelde langs de rijkswegen van Princenhage naar Etten en Rijsbergen en dat deze ontwikkeling door deze maatregelen belemmerd zou worden. Waarschijnlijk is dit de reden geweest het dorp Effen te stichten om zo het probleem van de lintbebouwing te omzeilen. In 1937-1938 ontwierp ir. Alph. Siebers te Ulvenhout een nieuw, gemeenschappelijk uitbreidingsplan voor de gemeenten Breda, Ginneken, Princenhage en Teteringen. Ginneken, Princenhage en Teteringen zouden aparte dorpskernen blijven. Siebers ontwierp tevens een bescheiden kern onder Effen.

Kerk van de Heilige Moeder Gods

In 1937 maakte het bisdom bekend dat onder Princenhage een nieuwe parochie opgericht zou worden te Effen. Kapelaan A. Anssems van de Sint Martinusparochie werd tot bouwpastoor benoemd. De afstand tot Princenhage was groot, vijf kwartier lopen (kinderen liepen toen nog naar school). Er was dan ook grote behoefte aan eigen scholen (jongens en meisjes hadden nog gescheiden scholen). Siebers bracht in november 1937 een bezoek aan bisschop Hopmans om te overleggen over de ligging van de kerk. Architect Jac. Hurks uit Roosendaal ontwierp in december 1937 een ‘landelijk kerkje, aangepast aan de bevolking en de omgeving, een bescheiden en eenvoudig bedehuis’. De kerk werd toch voorzien van een toren, ‘die het bedehuis als het ware zal bekronen en zal dragen naar omhoog, naar den Schepper.’ Op zaterdag 25 maart 1939 werd de nieuwe parochiekerk van de Heilige Maria, Moeder van God gewijd door bisschop Petrus Hopmans. Veel kerken in Breda waren toegewijd aan verschillende aspecten van Maria. De parochianen boden het Mariabeeld aan voor de voorgevel van de kerk.

Literatuur

Chr. Buiks, Veldnamen in de voormalige gemeente Princenhage (nog uit te geven).
Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Aanmelden

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven