De oudste vermelding van Burgst is volgens de toponymist Chr. Buiks 1430. Hij geeft verschillende naamsverklaringen voor Burgst. Burst, Borst, afgeleid van bursa (moerasrozemarijn) . Maar die plant, komt in Nederland niet voor. Porse, posse is wel de naam voor Gagel, in diverse gebieden van Nederland (Achterhoek, Twente) en mogelijk vroeger ook in Noord-Brabant. Als dit element ten grondslag zou liggen aan Burst zou de p in b veranderd moeten zijn.
Borst kan ook ontstaan zijn uit Bornt, samenhangend met bornen (branden). Als men de vorm Borst verklaard heeft moet nog het overgaan naar de vorm Burgst uitgelegd worden, dus de invoering van de g. Als men ter verklaring uit zou gaan van Burcht is het probleem de ingevoegde s. De Bredase burcht komt in 1487 als borghst voor. In samenstellingen kan Burg door het wegvallen van de g overgaan in bur. De s moet dan nog ingevoegd worden om tot Burst te komen, maar ook dat kan optreden.
Burg-namen kunnen gegeven zijn aan laat-Romeinse versterkingen. Deze kleine vestingen kwamen verspreid langs de Romeinse limes maar ook in het achterland voor. Bij Burgst zijn restanten van een mottekasteeltje gevonden, een versterking, een burcht dus. Dan kan de naam dus wijzen op een versterking ter plaatse. De burcht zou een hoogmiddeleeuwse ronde waterburcht geweest kunnen zijn: de versterking stond op een eiland, waar rond twee waterlopen en een U-vormige wal lagen......alleen bij archeologisch onderzoek op het eilandje is geen burcht aangetroffen.
Burgstsedreef (Haagse Beemden)
Het landhuis Burgst, gezien vanuit de Torendreef, 1981. Foto: Johan van Gurp, BN De Stem. (Collectie BN De Stem, Johan van Gurp)
Landhuis Burgst, 1790
Het huidige landhuis is gebouwd in 1790 door Cornelis jan Wouter Nahuys. Rond die tijd moet ook het park aangelegd zijn, met daarin de beroemde Torendreef. Deze is vanaf het landhuis gericht op de kapel van Gageldonk en de Grote Toren van Breda.
In 1835 luidt de omschrijving van het landgoed: ‘een voor veertig jaar geheel uit den grond nieuw opgebouwd Heerenhuis, verder het regt van te voeren den titel Heer van Burgst en de vrije jagt en visscherij op de goederen van Burgst. In 1872 was de omschrijving: ‘de heerlijkheid Burgst met kapitaal en fraai heerenhuis, stal, koetshuis, tuinmanswoning, fraai aangelegd park, moes- en vruchtentuinen, titel, wapen, door de Raad van Adel vastgesteld, zeer uitgestrekte jacht en visserij met een bouwhoeve met zaai en weilanden, wandeldreven, schaarbosschen, plantsoenen met zeer zware eiken en beuken, masten en andere boomen met eigen klinkerweg, sluitende op ¼ uur afstand bij de spoorweghalte’.
Torendreef zichtas, 1979
In 1975 werd opdracht gegeven aan L.J.M. Tummers als stedenbouwkundige voor de totaalvisie en F.M. Maas voor de landschappelijke delen voor een nieuw plan voor de Haagse Beemden. Dit plan werd in augustus 1975 door de Bredase gemeenteraad aangenomen. Er kwam een ringautoweg om het bebouwde gebied. Het ‘unieke landschap met zijn historische landgoederen’, aldus Tummers, werd gepaard. De woongebieden werden bewust in niet al te grote eenheden gegroepeerd rond de centrale landschapskern (Burgst). ‘Stad en land, oud en nieuw, historische monumenten en nieuwe bebouwing werden in een wervend woonmilieu samengebracht.’ Dit resulteerde uiteindelijk in het bekende ontwerpstructuurplan voor de Haagse Beemden uit 1979. De zichtas vanuit de Torendreef werd geïntegreerd in het plan van Maas en Tummers. Het Hooghuispark houdt de zichtas vrij. De Torendreef is helaas niet voor publiek toegankelijk.
Landgoederenlandschap
Karel Leenders zegt dat er rond Breda sprake is van een op de stad georiënteerd en intern sterk samenhangend landgoederenlandschap. Hij concludeert dat van het Bredase landgoederenlandschap voldoende is bewaard om die structuur met zorg in de planning voor de toekomst op te nemen. Zelfs zou het landgoederenlandschap als basis genomen kunnen worden voor de uitbouw van de stad en de modernisering van de landelijke omgeving. Op die manier blijft haast vanzelf het ruimtelijke contact met de stad in stand, terwijl er even vanzelfsprekend de oude landgoederen opgenomen kunnen worden in de nieuwe inrichting.
Literatuur
Karel Leenders en Herman Dirven, ‘Burgst’, in Hage nummer 9.
Karel Leenders, ‘Het landgoederenlandschap rond Breda’, in Jaarboek de Oranjeboom LII (1999).
L.J.M. Tummers en J.M. Tummers-Zuurmond, Het land in de stad, de stedebouw van de grote agglomeratie (Bussum, 2000)
Ook interessant
