Rithsestraat en Verbrandebrug (Princenhage, Rith en Vuchtschoot)

Gebieden
1430 tot heden
STR301 Rithsestraat 19680022 STR301 Rithsestraat 19680022

De Verbrandebrug in de Rithsestraat over de Bieloop in 1968. (Foto: Ben Speekenbrink. coll. Stadsarchief Breda id.19680022)

De Rithsestraat begint aan de Mastbosstraat, maakt vervolgens deel uit van de bebouwde kom van Princenhage en gaat dan het buitengebied van de Rith in. De Rithsestraat is hier de kern van het gehucht de Rith. De weg kruist de Bieloop met de Verbrandebrug en eindigt aan de Sprundelsebaan. Tussen de brug en deze baan vormt de Rithsestraat de kern van het gehucht Vuchtschoot. In het verleden heeft de huidige Achterste Rithweg deel uit gemaakt van het gehucht de Rith en van de Rithsestraat en stond het gedeelte van de huidige Rithsestraat tussen de brug en de Sprundelsebaan bekend onder andere namen.

De Rith en de Rithsestraat

De historisch-geograaf Karel Leenders omschrijft de kern van het gehucht de Rith als de boerderijen langs de Rithsestraat. Ook de boerderijen aan de huidige Achterste Rithweg rekent hij onder het gehucht de Rith. Het is een oud gehucht (dat wil zeggen uit de middeleeuwen) De akkers lagen aanvankelijk alleen aan de noordwestzijde van de straat, de gemeenschappelijke Aard aan de zuidoost­zijde.

De oudste vermelding van de buurschap de Rith is uit 1430, aldus de toponymist Chr. Buiks. Het woord ‘rijt’ komt van ‘rei, ri’, stromen. Rijt geeft vaak het dalvormige begin van een beekje aan, in dit geval dat van de Bieloop. Volgens Leenders moeten we de oorspronkelijke Rijt zoeken tussen de Verbrandebrug en het Raamschoor.

De Rithsestraat moet dateren uit de middeleeuwen. Hij komt al voor op de kaart van de Aard uit 1646. In 1656 werd de Aard verkaveld en kreeg het begin van de Rithsestraat zijn huidige tracé. De oudste vermelding van de naam Rithsestraat, de Ritsestraet, is volgens Buiks echter pas van 1712.

Vuchtschoot

Het gedeelte van de Rithsestraat tussen de Verbrandebrug en de Sprundelsebaan is dus de gehuchtstraat van Vuchtschoot. Op de kaarten van het Hollands kadaster van Princenhage uit 1809 staat dit gedeelte aangegeven als de Vugtschootsestraat. Voor de buurschap Vuchtschot zie verder onder de Vuchtschootseweg. In de leggers van de openbare wegen van Princenhage tussen 1870 en 1933 loopt de Rithsestraat echter door tot op de Sprundelsebaan. Na de annexatie van 1942 is deze situatie bevestigd.

Brandestraat

Buiks vermeldt voor het gedeelte Rithsestraat dat eigenlijk de gehuchtstraat is van Vuchtschoot de naam Brandestraet, in 1580. Het Brandenheiveld dat ook hier lag was volgens Buiks eigendom van de familie Van den Brant. Deze naam leeft nog voort in die van de brug over de Bieloop, de Verbrandebrug, zie hieronder.

Leemstraat

Volgens de leggers van openbare wegen van Princenhage werd het gedeelte van de Rithsestraat van de Verbrandebrug tot aan de Sprundelebaan ook wel de Leemstraat genoemd. Buiks geeft een vermelding van de Leemstraat uit 1788. Het was blijkbaar een straat met een lemige bodem, die dus gauw modderig was.

De Verbrandebrug

Op de kaarten van het Hollands kadaster van 1809 en in de leggers van openbare wegen van Princenhage van 1870 en 1878 wordt de brug over de Bieloop de Verbrandebrug genoemd. Buiks heeft vermeldingen van de Verbrandebrug gevonden tussen 1777 en 1803 en van een Brandenbrug in 1727.

De Verbrandebrug is niet een brug die ooit verbrand is, maar deze ontleent zijn naam blijkbaar aan het Brandenheiveld. Buiks vond dit al vermeld in 1562. Het heiveld was in bezit van de familie Van de Brand. Later heeft men de naam Brandenbrug niet meer begrepen en heeft men er een verbrande brug van gemaakt.

Literatuur

Chr. Buiks, Veldnamen in de voormalige gemeente Princenhage (nog uit te geven).

Karel Leenders, ‘De gemeente van de Aard’, in ‘Gemene gronden in de Hage’, in Hage, nummer 3, december 1971.

K.A.H.W. Leenders, Cultuurhistorische landschapsinventarisatie gemeente Breda (Breda, 2006). ErfgoedRapport Breda, nummer 1.

Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven