Blijf op de hoogte over Erfgoed in Breda
Nadat het noordelijke gedeelte van de huidige Karnemelkstraat in de zeventiende eeuw in onbruik raakte als stadserf werd de strook tussen de stadsgracht en de achtererven van de Waterstraat en Eindstraat aangeduid als " tegenover", "in de buurt van", "achter of bij" de Poedertoren.
Door afbraak van de stadsmuur werd het vroegere stadserf aantrekkelijk voor marktactiviteiten: direct aan het water en dicht bij de hoofdstraten. De stadsgracht werd hiervoor aanzienlijk versmald.
In 1643 wordt er gesproken van de Turfmarkt. In de zeventiende eeuw werd hier de hout- en turfmarkt gehouden. In 1714 heet het hier de Houtmarkt en in 1744 de Nieuwe Houtmarkt. Het gaat hier dus om brandhout, niet om hout als bouwmateriaal.
Pas in 1780 duikt de naam Kerremelkstraat op. In 1812 werden straatnaambordjes aangebracht en hierop prijkte de naam Karnemelkstraat en sindsdien is dit de enige naam. "Kerremelk" (karnemelk) zou in dit geval een negatief imago van het straatoppervlakte aanduiden: nat en modderig.
In 1704 bouwt Leonaardt van Erffrenten, borger capiteyn en cooperatieve brouwer, "een plaisante en bequaame woonhuijsinge op de erve alwaer den poeder thooren ontrent de Houd marckt alhier". De poedertoren was dus inmiddels afgebroken en de erven langs de gracht kwamen geleidelijk beschikbaar voor grote woonhuizen voor de gegoede burgers en natuurlijk voor de in Breda gelegerde officieren. Tot aan de sloop in 1963 van de gehele zuidwand van de "smalle" Karnemelkstraat had dit pand het huisnummer 9. In tegenstelling tot nummer 11 is het monumentale karakter van dit pand niet gedocumenteerd.
In 1960 doet stadsarchivaris Brekelmans een verzoek aan de dienst Gemeentewerken om een krediet èn inzet van enkele arbeiders voor onderzoek naar de "merkwaardige kelders" van Karnemelkstraat 11. Dat wordt niet toegekend omdat de keuze valt op het opgraven van de Eind- of Lombardpoort onder Ginnekenstraat 2 (pand Biermans). Wel wordt het pand nr. 11 globaal ingemeten en gefotografeerd door de Rijksdienst voor Monumentenzorg. Bij de sloop was uiteindelijk te zien hoe monumentaal de kelders met hun kruisribgewelven geweest moeten zijn.
Brekelmans ging er bij zijn verzoek vanuit dat hij naast of onder Karnemelkstraat 11 de funderingen of zelfs de kelder van de Stadspoedertoren zou kunnen lokaliseren. Er werden bij de sloop inderdaad zware funderingen aangetroffen (zie foto's in voorgaand artikel).Deze behoorden vermoedelijk bij een muurtoren die zich tussen de Poedertoren en de Waterpoort bevond. In werkelijkheid werd de fundering van de Stadspoedertoren aangetroffen bij de sloop van Karnemelkstraat 9. Daarvan is wel een opmeting bekend, maar geen foto's.
Het doel van de sloop was dus de verbreding van de Markendaalseweg ten behoeve van de aanleg van een cityring rond de gehele historische binnenstad. Zo zijn ook de straatjes Beijerd en Vlaszak verdwenen. Het rampzalige idee voor een ringweg, dus over het Kasteelplein en door het Valkenberg en Begijnhof is niet lang voor de daadwerkelijk geplande uitvoer in de prullenbak verdwenen.
