500 jaar Karnemelkstraat: stadserf en cityring (1)

15-02-2019
Str229 karnemelkstraat schilderij5 B15 D cropped
Detail uit het in 2012 ondekte stadsgezicht,met links de Waterpoort aan het eind van de Waterstraat en rechts de muurtoren die later bekend staat als de Stadspoedertoren (t.h.v. de bushaltes) Het paneel geeft de situatie weer omstreeks 1518. (collectie Stedelijk Museum Breda)


Toen enkele jaren geleden het paneel met het vroeg 16e eeuws stadsgezicht werd ontdekt werd al snel duidelijk dat een deel van het vooraanzicht werd ingenomen door de stadsmuur en stadsgracht ter plaatse van de huidige Karnemelkstraat. Vergeleken met de huidige situatie is het aanzicht volslagen onherkenbaar, hoewel de breedte van de huidige straat wel samenhangt met de ligging van de gedempte middeleeuwse stadsgracht.
Ter oriëntatie: De huidige noordelijke gevelrij van de Karnemelkstraat bevindt zich een aantal meters achter de stadsmuur.

Stadserf

Direct achter de stadsmuur bevond zich in de tijd dat het paneel geschilderd werd een stadserf. Dat is niets meer of minder dan een opslagplaats voor bouwmaterialen die het stadsbestuur opsloeg voor reparaties aan de stadspoorten en openbare gebouwen maar ook voor de opslag van bestratingsmateriaal. Een ander stadserf lag bij de huidige Kraanstraat. Niet voor niks ook vlak bij het water. Ook het huidige Stadserf moet in deze periode ontstaan zijn.

Artikel Karnemelk2 verbeterd pijl
Schematische weergave van de stadsmuur, stadsgracht en stadserf op het kadastraal minuutplan van 1824. De pijl geeft de huidige breedte van de Karnememelkstraat aan. Het 16e eeuwse stadserf besloeg de "smalle" Karnemelkstraat zoals deze vanaf de 18e eeuw tot ca. 1963 bestond.
Artikel Karnemelk1 verbeterd
Dezelfde schematische weergave maar dan geprojecteerd op een actuele luchtfoto. Linksboven de Waterstraat. Rechtsboven de Eindstraat

Buskruit

Na de afbraak van de stadsmuur rond 1536 blijft er op dit tracé één muurtoren overeind. Al in 1568 staat deze geïsoleerd toren bekend als (stads-)poedertoren. Hier sloeg de stad het buskruit op. Een gebouw met stevige muren, niet direct opgenomen in de stedelijke bebouwing en goed te beveiligen. Overigens werd de toren al in 1522 vermeld in de archieven maar dan als woning (!) van een stratenmaker.....

2 18 low
19630284
Links, centraal op de kaart-uitsnede uit de Jansoniuskaart van 1657, de Poedertoren als overblijfsel van de middeleeuwse stadsmuur. Rechts een forse funderingsmuur van de toren, aangetroffen bij de sloop in 1963 van de zuidelijke straatwand van de "smalle"Karnemelkstraat. (foto: collectie Stadsarchief Breda)

Eindpoort

In 1963 werden bij de sloop van het bouwblok aan de zuidzijde van de "smalle" Karnemelkstraat de funderingen van de poedertoren teruggevonden. Bij de sloop van het pand van Biermans IJzerwaren tussen de Eindstraat en Ginnekenstraat wordt een toren teruggevonden van de 14e eeuwse Eind- of Lombardpoort.

19610082 low
19640229 low
Links de sloop in 1961 van het winkelpand van Biermans op de hoek van de "smalle" Karnemelkstraat en de Eindstraat. Rechts de vondst van de Eindpoort onder de voomalige voorgevel van Biermans. Opname vanuit een tegenoverliggende hoek. (foto's: Hans Chabot, collectie Stadsarchief Breda , ID.19610081 en B.van Gils, collectie Stadsarchief Breda, ID.19640229)
Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven