Bavel-Kerkeind (gehucht)

De historische kom van Bavel, ook wel Kerkeind genoemd is een wat dichter bebouwd straatgedeelte met een in 1488 gebouwde kerk aan de zuidzijde en de voorganger ervan ver voorbij de noordzijde.
Kerkeind is vernoemd naar de parochiekerk die tegenwoordig op z'n derde locatie staat. De eerste kerk van Bavel, vermoedelijk een 13e eeuwse kapel, lijkt aan het begin van de Dorstseweg gestaan te hebben, dus volledig buiten het huidige dorp.
Op het eind van Middeleeuwen, in 1488, werd de tweede kerk een eind naar het zuidoosten gebouwd, daar waar nu nog een kerkhof ligt. Die kerk, gewijd aan de H. Brigida zou vierhonderd jaar dienst doen. Niet alleen voor de katholieken, maar ook voor de protestanten die er na het eind van de Tachtigjarige Oorlog het bezit van kregen.

Ontwikkeling van beide Kerkeinden

Tegen de zuidkant van het kerkhof bij de kerk van 1488 werd al snel een school gebouwd. In 1532 stonden er ten noorden van de kerk twee boerderijen, waarvan er een in 1575 een herberg (De Valk) was. In 1603 was dit een lege hofstad, waarop in 1616 de eerste pastorie van Bavel gebouwd werd. Of er voor 1488 al huizen of boerderijen stonden nabij de toen gebouwde kerk, is onzeker. De beide 'hoofdnederzettingen' van Bavel telden in de 19e eeuw respectievelijk twaalf en acht huizen en hoeven. Veel stelde dat dus niet voor....... In 1884 werd de kerk vervangen door de huidige kerk aan de overkant van de straat.

Naamgeving Kerkeind

"Kerkeind" zou de kom van het dorp aanduiden."Eind" betekent hier dus niet "uiteinde", maar eerder "plaats of oord" alhoewel dat toch ook in de betekenis blijft van "aan de rand van" Mogelijk verkijken we ons op de middeleeuwse dorps­structuur van Bavel en bleef men een nederzetting (de huidige kern dus), die in het perspectief van vóór 1484 een typisch afgelegen "Eind" was, ook na de verhuizing van de kerk daar naar toe "Eind" noemen maar dan met het voorvoegsel "Kerk"

Naamgeving Bavel

De naam Bavel zou afgeleid zijn van "Bavo" en "Lo": Het bos van Bavo, waar we eerder aan een eigennaam moeten denken dan aan een link met bijvoorbeeld eigendommen van de St. Baafsabdij te Gent. De naam komt het eerst voor in een officieel document uit 1299. Dat stuk, opgesteld in mei van het jaar 1299, ging over de verdeling van inkomsten uit de parochie Gilze. Niet alleen de pastoor van Gilze had er mee van doen, maar ook de abdij van Thorn. Onderwerp van discussie waren onder andere het recht om een tiende deel van de oogst van Bavel, Tervoort en Lijndonk te mogen innen.

Dorp, dorpsgemeenschap en parochie

Voor zover we weten, is het latere dorp Bavel nooit een echte dorpskern geweest. Het is een typisch voorbeeld van een gehuchtenzwerm, waarvan de bewoners samen een dorpsgemeenschap vormden. Dat patroon was heel algemeen op de Brabantse zandgronden. De mensen woonden hier in gehuchten als Kerkeind, Tervoort, Lijndonk, Lage Aard, Bolberg, Eikberg, IJpelaar, IJpelaarseind en bij de kerk. Bijna al die gehuchten bestonden uit een zwerm boerderijen en huizen zonder een echte aaneengesloten concentratie van woningen.

Samenvattend dus is er een Kerkeind-noord en een Kerkeind-zuid waarbij de kerk uiteindelijk in Kerkeind-zuid terechtkomt. De reden van die verhuizing? Bavel was zoals gezegd niet meer dan een reeks van buurtschappen waarbij de meer zuidelijker gelegen buurtschappen zoals Eikberg, Bolberg en Roosberg zich misschien sterker ontwikkelden en dat het daarom interessant was om een nieuwe kerk verder naar het zuiden te bouwen. Van oorsprong was de oudste kapel misschien meer gericht op Tervoort en Lijndonk en IJpelaar.
De naam Bavel stond dus niet voor een dorp maar voor de oude parochie èn de dorpsgemeenschap.

Mede ontleend aan artikels van Karel Leenders en Ad Jansen in tijdschriften van Heemkundekring Paulus van Daesdonck, Brieven van Paulus 123-127