De archeologische schatkamer van Charles de Héraugière

Inleiding

In 1999, voorafgaand aan de uitgebreide renovatie van Catharinastraat 91-93 (ooit de Spock !) werd er door archeologen een beerput ontdekt met een uitzonderlijk rijke vulling. Dit huis behoorde, in de tijd dat deze beerput in gebruik was, aan Charles de Héraugière, gouverneur van de stad Breda en in 1591 commandant van de troepen die met de list van het turfschip de stad hadden heroverd. De enorme variatie aan klein huishoudelijk materiaal, variërend van naaigerei tot kostbare wijnglazen doet vermoeden dat een grote hoeveelheid klein huisraad in één keer in de beerput verdwenen is. Dit zou kunnen samenhangen met de dood van de Héraugière in 1601 en de verhuizing van de weduwe naar kasteel de Emer in de jaren daarna.

deel 1 Het naaimandje van mevrouw de Héraugière

Al eeuwenlang heeft vrijwel iedere vrouw in haar huis een mand of doos waarin allerlei naaigerei, garens, restjes stof, bandjes, lintjes en knopen zijn opgeslagen. Ook rond 1600 zal de vrouw des huizes in het bezit zijn geweest van zo'n mand. Hoe de naaimand eruit gezien heeft en wat er in zat is niet met zekerheid vast te stellen.

In de beerput waar deze familie gebruik van maakte. zijn door de wijze van opgraven en zeven vele honderden zeer kleine textielfragmenten en tientallen houten en metalen voorwerpen aangetroffen, die een heel opvallend beeld geven. Het zijn relatief kleine stukjes textiel, gemaakt van wol of zijde. De meeste fragmenten zijn ca 2 bij 2 cm. Slechts enkele textilia zijn groter. Behalve deze weefselfragmenten zijn er zeer vele naai- en borduurgarens, tientallen resten van bandjes en linten, enkele stoffen, knopen, een reepje kloskant en (filet)knoopwerk voor versieren van kleding(-accessoires) aangetroffen.

Vooral de aanwezigheid van tientallen naalden en spelden, houten kantklosjes, enkele boetnaalden voor filetknoopwerk doen vermoeden dat in dit geval geen sprake is van stukjes van alleen afgedankte kleding maar meer van de inhoud van een naaimand. Ook diverse met draad omwikkelde metaaldraden zouden in een naaimand gezeten kunnen hebben om stoffen en of kleding te versieren.

Wat ontbreekt?

Opvallend is dat in de beerput slechts een stukje vilt en geen enkel fragment van breiwerk is teruggevonden. Vanaf de late middeleeuwen droeg men op het hoofd een vilten hoofddeksel en in vrijwel iedere beerput treft men restanten van vilthoeden aan. Ook het breien dat vanaf het midden van de zestiende eeuw opkomt als nieuwe techniek heeft in de beerput van Rosa geen sporen achtergelaten. Het ontbreken van vilt en breiwerk zou eveneens duiden dat men in de beerput geen afgedankte kleding heeft geworpen. Overigens werd afgedankte kleding in stukken geknipt en als poetslap gebruikt. Een in onze tijd vreemd hergebruik is dat als toiletpapier..... Tekst ontleend aan de uitgebreide inventarisatie (met een publieksvriendelijke versie) van textielspecialiste Sandra Y. Vons-Comis