De archeologische schatkamer van Charles de Héraugière

01-12-2020

Inleiding

In 1999, voorafgaand aan de uitgebreide renovatie van Catharinastraat 91-93 (ooit de Spock !) werd er door archeologen een beerput ontdekt met een uitzonderlijk rijke vulling. Dit huis behoorde, in de tijd dat deze beerput in gebruik was, aan Charles de Héraugière, gouverneur van de stad Breda en in 1591 commandant van de troepen die met de list van het turfschip de stad hadden heroverd. De enorme variatie aan klein huishoudelijk materiaal, variërend van naaigerei tot kostbare wijnglazen doet vermoeden dat een grote hoeveelheid klein huisraad in één keer in de beerput verdwenen is. Dit zou kunnen samenhangen met de dood van de Héraugière in 1601 en de verhuizing van de weduwe naar kasteel de Emer in de jaren daarna.

Br 29 99 topo new
Br 29 99 4
De De vindplaats op de huidige topografische kaart. en op de foto gezien vanaf de binnenplaats. Deze foto is vóór de restauratie van het pand g emaakt. In grijs op de kaart het omliggende archeologische onderzoek.

deel 1 Het naaimandje van mevrouw de Héraugière

Al eeuwenlang heeft vrijwel iedere vrouw in haar huis een mand of doos waarin allerlei naaigerei, garens, restjes stof, bandjes, lintjes en knopen zijn opgeslagen. Ook rond 1600 zal de vrouw des huizes in het bezit zijn geweest van zo'n mand. Hoe de naaimand eruit gezien heeft en wat er in zat is niet met zekerheid vast te stellen.

BR 29 99 TT 1043 1044 0190 low
BR 29 99 MT 1044 4259 low
BR 29 99 MT 1044 4256 low
BR 29 99 MT 1044 4207 low
Boven een zijden band om kleding af te werken. Daaronder kledinghaakjes, kopspelden en nestels (koord- of vetereindjes.)

In de beerput waar deze familie gebruik van maakte. zijn door de wijze van opgraven en zeven vele honderden zeer kleine textielfragmenten en tientallen houten en metalen voorwerpen aangetroffen, die een heel opvallend beeld geven. Het zijn relatief kleine stukjes textiel, gemaakt van wol of zijde. De meeste fragmenten zijn ca 2 bij 2 cm. Slechts enkele textilia zijn groter. Behalve deze weefselfragmenten zijn er zeer vele naai- en borduurgarens, tientallen resten van bandjes en linten, enkele stoffen, knopen, een reepje kloskant en (filet)knoopwerk voor versieren van kleding(-accessoires) aangetroffen.

BR 29 99 MT 1044 4213 low
BR 29 99 DSCN4954 low
BR 29 99 MT 1043 4227 low
Links vergulde figuurtjes die op kleding genaaid konden worden. Daarnaast glazen kraaltjes en rechts een messing vingerhoed.

Vooral de aanwezigheid van tientallen naalden en spelden, houten kantklosjes, enkele boetnaalden voor filetknoopwerk doen vermoeden dat in dit geval geen sprake is van stukjes van alleen afgedankte kleding maar meer van de inhoud van een naaimand. Ook diverse met draad omwikkelde metaaldraden zouden in een naaimand gezeten kunnen hebben om stoffen en of kleding te versieren.

BR 29 99 MT 1044 7237a low
Een schaartype zoals deze tot in de 16e/17e eeuw werd gebruikt.

Wat ontbreekt?

Opvallend is dat in de beerput slechts een stukje vilt en geen enkel fragment van breiwerk is teruggevonden. Vanaf de late middeleeuwen droeg men op het hoofd een vilten hoofddeksel en in vrijwel iedere beerput treft men restanten van vilthoeden aan. Ook het breien dat vanaf het midden van de zestiende eeuw opkomt als nieuwe techniek heeft in de beerput van Rosa geen sporen achtergelaten. Het ontbreken van vilt en breiwerk zou eveneens duiden dat men in de beerput geen afgedankte kleding heeft geworpen. Overigens werd afgedankte kleding in stukken geknipt en als poetslap gebruikt. Een in onze tijd vreemd hergebruik is dat als toiletpapier..... Tekst ontleend aan de uitgebreide inventarisatie (met een publieksvriendelijke versie) van textielspecialiste Sandra Y. Vons-Comis

BR 29 99 TT 1044 0312 low
BR 29 99 TT 1044 0275 low
BR 29 99 MT 1044 4365 low
Zijden knoopwerk, een zijden lapje en een messing knoop.

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven