Wapen op het bordes van het stadhuis
In 1766-1768 werd het stadhuis aan de Grote Markt voorzien van een nieuwe gevel en een bijpassende ingang en bordes. De vanaf de Markt gezien rechtse leeuw op het bordes had het wapen van de stad Breda tussen de poten. De linkse leeuw omklemde het wapen van prins Willem V. Later is dit vervangen door het wapen van Brabant. Ook in het inwendige was het wapen van Willem V aangebracht. In de Franse Tijd zijn deze wapens verwijderd en vervangen door het wapen van Brabant.
Wapen van Willem V in de poort van het Kasteel
In het fronton van de buitenpoort van het Kasteel bevindt zich het wapen van Willem V. Niet duidelijk is wanneer dit wapen was aangebracht en waarom. Willem V zal maar zelden in Breda verbleven hebben. Het Kasteel van Breda behield ook in zijn regeerperiode een representatieve functie.
De Patriottentijd
Op 4 oktober 1767 huwde de prins in Berlijn met Wilhelmina van Pruisen, een nicht van Frederik de Grote, koning van Pruisen.
Eind achttiende eeuw ontstond in Nederland een beweging die, geïnspireerd op de Verenigde Staten, meer democratisering eiste. De aanhangers noemden zich na verloop van tijd de Patriotten. Deze Patriotten verzetten zich tegen de Nederlandse aristocratie met haar voorrechten en erfelijke ambten en dus ook tegen de stadhouder en het stadhouderlijk stelsel.
In 1792 viel de Franse Republiek de Nederlanden binnen. In februari 1793 bezetten de Fransen Breda als eerste stad in Nederland. De patriotten organiseerden meteen volksverkiezingen. Breda werd de eerste stad met een democratisch gekozen stadsbestuur. Op de Grote Markt stond een vrijheidsboom. De bezetting duurde slechts kort, namelijk van 26 februari tot 10 april 1793.
Op 27 december 1794 staken Franse troepen de Maas over en daarna op 10 januari 1795 de Waal. De prins schreef op zondag 18 januari 1795 een afscheidsbrief aan de Staten-Generaal en vluchtte diezelfde dag naar Engeland. Een dag later werd de Bataafse Republiek uitgeroepen. Bij de Bataafse grondwet van 1795 werden de feodale rechten afgeschaft. De heerlijkheid Breda bestond dus nu niet meer. In 1801 trok Willem V zich terug op zijn Duitse buitenplaats Oranienstein bij Dietz Op 9 april 1806, tijdens een bezoek aan zijn dochter Louise, overleed Willem V in Brunswijk en werd daar begraven. In 1958 werd het gebalsemde stoffelijke overschot van Willem V vanuit Brunswijk overgebracht naar Nederland en op 28 april bijgezet in de grafkelder van de Oranjes in de Nieuwe Kerk in Delft.
Literatuur
F.A. Brekelmans, ‘De Buitenpoort van het Kasteel en de Bossche Poort’, in Jaarboek de Oranjeboom XIV (1961). J. Kamphuis en B. Olde Meierink, Het Stadhuis te Breda (Breda, 1994). J.F. van der Linde, Eindelyk uit d'onderdrukking, patriotten, Bataven en Fransen in Noord-Brabant 1784-1814 (’s-Hertogenbosch, 1988). O. Moorman van Kappen en E.C. Coppens, De staatsregeling voor het Bataafsche Volk van 1798 (Nijmegen, 2001). Nauwkeurige beschryving der triumph-poorten, eerboogen, decoratien, inscriptien en verdere vreugde-bedryven binnen Breda, bij de heuglyke inkomst van zijn doorluchtige Hoogheid Willem den V, Prins van Oranje en Nassau op vrydag den 6. juny 1766 (Breda, 1766). Gerard Otten, ‘Breda als residentiestad van de Nassaus, Een van de grootste residentiesteden in de Nederlanden in het begin van de zeventiende eeuw’, in ErfgoedBrief Breda nummer 32, maart 2016.
