Spuistraat en Zijlstraat (Centrum)

De Spuistraat en de Zijlstraat zijn twee straten in het bouwblok Nieuwe Haagdijk – Fellenoordstraat – Gasthuisvelden – Sluissingel. Begin 1969 zijn de meeste woningen aan de Sluissingel en de Sluisstraat gesloopt. Nadat de grond jaren braak had gelegen zijn hier in 1981 de huidige woningen gebouwd.

Een spui of spuisluis, ook wel keersluis, uitwateringssluis, suatiesluis of zijl genoemd, is een sluis bedoeld om binnenwater te spuien en buitenwater te keren. De naam is afgeleid van Middelnederlands spoye dat 'sluis', 'sluiskolk', 'sluiskom' of 'sluisbekken' betekent. Het is verwant aan het woord spugen.

Een zijl is een ander woord voor spuisluis, dat vanouds vooral in Friesland en Groningen gebruikt wordt. In het Fries spreekt men van syl, in het Gronings van ziel. Het woord zijl, syl of Siel is afgeleid van het Oudfriese woord sīl, dat 'afwateringssluis' of 'waterloop, waterlozing' betekent.

De Twaalf Apostelen en het Mariagangeske

In het bouwblok Nieuwe Haagdijk – Sluissingel – Sluisstraat – Fellenoordstraat bevonden zich verschillende slopjes. De Bredase volksschrijver Rinie Maas herinnert zich uit zijn jeugd de Twaalf Apostelen (met twaalf huisjes) aan de Sluissingel en het Mariagangeske aan de Sluisstraat.

‘De bewoners van deze gangen werden denigrerend aangeduid als “poortjesvolk”’, zegt hij. ‘Er werd neergekeken op mensen die in gangen, poorten en hofjes woonden. De poortjes hebben tot nu toe nog niet de aandacht gekregen die ze van de geschiedschrijving verdienen. Nog niemand heeft er tot nu toe een boek over geschreven of er een wetenschappelijk artikel aan gewijd. In die poorten woonden “studiekoppen”, die veel bereikt hebben, maar ook en vooral keurige gezinnen. “Iedereen woonde in de poort.” De sociale binding was sterk. De normen en waarden waren hoog. De mensen zijn goed terechtgekomen. Zij, die moeten vechten tegen de omstandigheden, komen juist vaak vooruit in de wereld,’ zegt onze volksschrijver. Deze straatnamen zijn helaas niet opnieuw gebruikt voor de huidige Spuistraat en Zijlstraat, die verrezen zijn op de plaats van de gesloopte bebouwing.

Literatuur

Maas, Rinie, ‘Poortjesvolk’, in Engelbrecht van Nassau, 2012, nummer 3.

Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).

Gerard Otten, ‘De huisnummering in de huidige gemeente Breda’, in Jaarboek de Oranjeboom LXV (2012).