Grazendonkstraat (Zandberg)

Gebieden
1927 tot heden
STR356 Grazendonkstraat JVG19870922019 STR356 Grazendonkstraat JVG19870922019

De Grazendonkstraat gezien vanuit de Zandbergweg zijde 1987. (foto: Johan van Gurp, coll. Stadsarchief Breda id. JVG19870922019)

De Grazendonkstraat is een mooi voorbeeld van een door een speculant vóór de Eerste Wereldoorlog aangelegde straat. De motor van de stadsontwikkeling van Breda in deze tijd werd gevormd door grondspeculatie en bouwondernemers. Breda nam een voorbeeld aan steden als Brussel en Parijs en noemde zich het ‘Petit Paris van de Lage Landen’. De bouwstijl was Art-Nouveau.

De voorloper van de Grazendonkstraat komt al voor op landmeterskaartjes, gemaakt naar aanleiding van een grensgeschil tussen Breda en Ginneken in 1658. Het weggetje had toen een zeer kronkelig tracé, begon aan de Ginnekenweg en leidde via de huidige Zandbergweg, het Zandbergpad ten noorden van de Grazendonkstraat, de huidige Leistraat en de huidige Grazendonkstraat naar het westen om daar dood te lopen in de beemden langs de Mark.

Speculatieve bouw

De Baronielaan werd onder de naam Boulevard Breda Mastbosch aangelegd in 1897-1900 door de Bredasche Bouwgrond-Maatschappij. De bedoeling was bouwgrond te ontsluiten en deze tegen een goede prijs te verkopen.

De ondergrond van de huidige Grazendonkstraat werd in 1903 door de metselaar Christiaan Voeten verkocht aan de metselaar Christiaan Nicolaas Beekers en de baksteenfabrikant Franciscus Thomas Botermans. Deze moesten volgens het verkoopcontract een straat aanleggen van tien meter breed. In 1905 vroegen Beekers en Botermans de gemeente Teteringen vergunning hun straat aan te leggen. Hij werd verhard met koolas. De initiatiefnemers wilden hun straat eigenlijk de Oranjestraat noemen, aansluitend op de naamgeving van de Baronielaan en het Engelbrecht van Nassauplein.

Beekers bouwde zelf een aantal woonhuizen en verkocht het overige gedeelte van de grond als bouwgrond. In advertenties in de krant lezen we: ‘Bouwgrond te koop aan de Boeimeerstraat (nabij de Baronielaan) zeer geschikt voor winkelhuizen.’ Vóór de Eerste Wereldoorlog was de straat al grotendeels volgebouwd met zogenaamde burgerwoonhuizen.

STR356 Grazendonkstraat JVG19770117005

Een Art-Nouveau winkelstrip en muurreclames

Aan de Baronielaan waren winkels verboden. In de Grazendonkstraat is met opzet daarom een rij van drie winkels gebouwd. Deze kunnen we waarschijnlijk beschouwen als de oudste met opzet aangelegde winkelstrip in Breda. in de straat bevonden zich voorheen ook niet minder dan drie grote muurreclames. Deze zijn typisch voor het moderne stadsbeeld van het einde van de negentiende eeuw. In deze tijd zien we de opkomst van de massaproductie. Fabrieken moesten grootschalig reclame gaan maken en deden dat onder andere met geschilderde muurreclames op blinde zijgevels.
Speculanten probeerden hun straat in deze tijd weer zo vlug mogelijk kwijt te raken. Ze legden ten slotte een straat aan om geld te verdienen, niet om geld uit te geven aan onderhoud. Al vanaf 1914 werd er door de gemeente Teteringen en de eigenaren onderhandeld, maar pas in 1916 werd de straat overgedragen aan de gemeente.

Na de annexatie van 1927 kreeg de Grazendonkstraat zijn huidige naam. De naam Grazendonken voor dit gebied komt voor op het kadastraal minuutplan van 1824. De toponymist Chr. Buiks zag deze naam als Rasendonk vermeld van 1721 tot 1759. Mogelijk bevat Rasendonk een persoonsnaam Raas. In de negentiende eeuw veranderde de naam Rasendonk in Grazendonk. Een donk is een zandige opduiking in moerassig gebied. Door associatie met gras (het was een beemdengebied) kan uit Rasendonk Grazendonk gevormd zijn.

Literatuur

Chr. Buiks, Toponiemen van Teteringen (z.p., 1990).

Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).

Gerard Otten, 100 Jaar Baronielaan, Boulevard Breda Mastbosch, 1897-1997 (Breda, 1997).

Gerard Otten, ‘De Bredase Boulevards. Brussel als voorbeeld voor Breda’, in Monumenten en Landschappen, Tweemaandelijks tijdschrift van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap te Brussel, Afdeling Monumenten en Landschappen, nummer 3, mei-juni 2002.

Gerard Otten, ‘De ontwikkeling van de Grazendonkstraat, 1903-1925, Een suburbane straat in Breda-Zuid’, in Engelbrecht van Nassau, jaargang 2005, nr.1.

Gerard Otten, ’Een belangrijke aanvulling op de ontwikkeling van de Grazendonkstraat, De steenfabrikanten Botermans te Gilze, Amerikaanse ondernemers’, in Engelbrecht van Nassau, jaargang 2006, nummer 2.

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Aanmelden

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven