Sigaren en motoren op de Epelenberg. Geschiedenis van een winkelstrip

door Frans Gooskens

Belga’s en stripboeken

Als ik langs de Epelenberg fiets moet ik vaak terugdenken aan sigarenzaak Kennis. Deze winkel zit jarenlang aan de Epelenberg op de hoek met het Hoogeind op nummer 2. De zaak is dan een klein paradijs voor opgroeiende kinderen, vooral jongens denk ik. Ik koop daar rond 1968 Belga kauwgoms voor 5 cent per stuk. Dat zijn langwerpige lekker zoete kauwgoms. Als we wat ouder worden kopen we er goedkope zwart-wit stripboekjes met veel actie en geknok.

De zaak heet in de buurt kortweg ‘Kennis’. De winkel ontleent deze naam aan de eigenaar Wim Kennis, die de zaak runt met zijn vrouw Zus (Verhagen). Zijn naam staat ook boven de winkel op de gevel. Ze wonen boven de winkel net als de andere winkeliers. Ik ben daar wel eens op bezoek geweest rond 1967. Ze hebben dan namelijk twee kinderen, Bep en Jan, die allebei op het Annaschooltje in Heusdenhout zitten. Jan Kennis zit bij mij in de klas, vandaar dat ik wel eens een keer met hem boven de winkel ben geweest

De winkel op nummer 2, waar nu Makanan Indische Specialiteiten huist, is toevallig de best bewaarde winkelpui. De winkel heeft nog de originele schuin geplaatste winkelruit, een pilaar voor de ingang en een vitrinekast links van de ingang. Zo zien alle winkels eruit bij de opening in 1960. Behalve bij de winkel op de andere hoek zijn later alle winkelpuien rechtgetrokken. Wel wat jammer, want die gaven een chique uitstraling aan de winkels. Goed om eens te kijken hoe deze winkels er zijn gekomen en welke ondernemers daar hun zaak openen. De winkel van Kennis vormt de rode draad in het verhaal.

Winkelcentrum en winkelstrips in de wederopbouwperiode

In de jaren na de Tweede Wereldoorlog zijn er door bombardementen, vastgelopen bouwprogramma’s en de snelgroeiende bevolking veel nieuwe huizen nodig. Deze periode wordt de wederopbouwperiode genoemd en kenmerkt zich door grote nieuwe woonwijken, gebruik van beton en hoogbouw. De Rotterdamse stedenbouwkundige Bos ontwikkelt met collega’s een plan voor de inrichting van de nieuwe wijken: De Stad der Toekomst. De nieuwe woonwijken moeten worden opgebouwd uit buurten. Iedere buurt krijgt een eigen winkelstrip voor de dagdagelijkse boodschappen. Denk aan de bakker, slager en groenteboer. Volgens Bos kan de huisvrouw hiernaartoe met haar werkschort nog aan. Ze kan een band opbouwen met de winkelier. Kortom: wonen in de grote stad alsof het een dorp is. Centraal in de woonwijk aan de grote doorgaande wegen moet dan nog een groot winkelcentrum komen met meer gespecialiseerde winkels: juwelier, bloemist, banket, bibliotheek, etc. Hier gaat de huisvrouw naar toe met haar gezin in zondagse kleding.

Deze indeling in winkelstrips met een centraal gelegen winkelcentrum is in het Brabantpark goed terug te zien. Centraal in de nieuwe wijk ligt het Brabantplein en er zijn drie winkelstrips voor de dagdagelijkse winkels: Hooghout, Epelenberg en de alweer verdwenen strip aan de Ignatiusstraat tegenover het Brabantplein.

Vanaf 1950 is de gemeente Breda bezig met de voorbereiding van de nieuwe stadswijk Brabantpark, waar 13.000 mensen moeten gaan wonen. Op zaterdag 27 april 1957 maakt heel Breda via de krant kennis met de definitieve opzet. Winkeliers met interesse kunnen zien dat er twee grote groengebieden komen in het Brabantpark waarbij winkelstrips zijn gepland. Bij de te bouwen Michaëlkerk komt een park met een grote eendenvijver. Hier tegenaan komt de winkelstrip Hooghout. Bij de Epelenberg komt een tweede groengebied met een groot grasveld en daar omheen strakke flatgebouwen. Voor de begrippen van die tijd een ultramoderne woonwijk. Wim Kennis laat wat later ansichtkaarten maken van de wooncomplexen en gaat die verkopen in zijn winkel. Trotse nieuwe bewoners kunnen die aan vrienden en familie sturen.

De bouw van de Epelenberg start begin 1959

Bouwbedrijf Bos krijgt begin 1959 van het gemeentebestuur toestemming om 10 winkels te bouwen aan de Epelenberg met bovenwoningen voor een bedrag van f 350.000. Dat zou nu een bedrag van EUR 2,6 miljoen zijn. Dat was puur voor de bouw, want de grond moest later door de winkeliers apart worden aangekocht. Wim Kennis treedt op als woordvoerder van de gegadigden.

Om de hoek aan het Hoogeind start eind 1959 de bouw van nog eens 3 winkels (waar nu de Druiventros zit). De Boerenleenbank, een voorloper van de RABO, bouwt ertussen in laagbouw een bijkantoor (nu ook Druiventros). Architect van alle drie de projecten is het bureau Oomes Bogaert uit Breda. Bovendien bouwt aannemer Bos alle winkels. Vandaar dat het hele complex goed op elkaar aansluit.

Tijdens de bouw moet aannemer Bos gegadigden zijn gaan zoeken voor de dertien winkels. Op het Brabantplein verkoopt een andere aannemer de bouwblokken aan verschillende beleggers, die de winkels en woningen weer verhuren. Bij de Epelenberg gaat het anders. Daar worden de winkeliers geacht de winkel met de bovenwoning te kopen. De nieuwe woonwijk met allemaal jonge gezinnen, de mooie ligging en de stijlvolle winkelruiten met vitrine was super aantrekkelijk voor ambitieuze winkeliers. Maar de aankoop moest echter wel betaalbaar zijn.

Het is opvallend dat Bredase middenstandsfamilies bewust en op de lange termijn plannen. Die langdurige voorbereiding merk je bijvoorbeeld bij de familie Kennis. Wim Kennis leert zijn vrouw Zus Verhagen kennen als hij in de slagerij van de familie Verhagen werkt als slager. Zus wil wel een toekomst in een winkel, maar vanwege haar gezondheid niet in een slagerij. Zij haalt daarom allerlei diploma’s voor andere branches: een tabaks- een speelgoed- en een kantoorboekhandelsdiploma. Echtgenoot Wim, met zijn slagersopleiding, moet zich plooien naar zijn vrouw en meegaan in het plan voor een tabakszaak met een breed assortiment. Als compromis krijgt de nieuwe winkel tegels met afgeronde hoeken, zodat de zaak altijd nog in een slagerij kan veranderen.

Opstart van tabakszaak Kennis

De inrichting van de tabakszaak oogt vanaf het begin chique en ademt luxe. Het interieur is speciaal op maat gemaakt en er is een foto bewaard waarop het echtpaar trots achter de mooie toonbank staat. De winkel bouwt een trouwe klantengroep op in de hele stad. Wim Kennis koestert zijn sigaren. Hij staat iedere morgen om 6 uur op om de kachel aan te zetten. Anders zouden de sigaren niet in de goede luchtconditie worden bewaard. Oude klanten herinneren zich nog goed dat mevrouw Kennis cadeautjes heel mooi en precies inpakt met velletjes papier die net groot genoeg zijn.

Met twee jonge kinderen en de kosten van de nieuwe winkel is de begintijd financieel zwaar. Met de huur van een van de ouders Verhagen geërfd huis en het als parttime slager werken van Wim, kunnen ze de eerste jaren de kosten opbrengen. Tenslotte verhuren ze de ruimte achter de winkel aan bakkerij Oomens. Mevrouw Kennis heeft met een vooruitziende blik de aannemer gevraagd daar een deur en raam in te zetten.

Deze verhuur veroorzaakt wel onenigheid met de andere winkeliers, die partij trekken voor bakkerij Ferd Blom. Blom ziet er namelijk een concurrent bij komen om de hoek. De aankoop van winkel met woning was voor alle winkeliers een grote investering en de ontwikkelaar belooft vaak dat iedere winkel de enige in de branche zal worden om prijsconcurrentie te voorkomen. Bij de opening van de winkelstrip Epelenberg op 26 april 1960 boycotten de andere winkeliers de winkel van Kennis en in een artikel in dagblad De Stem over de opening staat de kop: ‘broodnijd’. In de brochure van de officiële opening staan alle negen winkels vermeld, maar die van Kennis niet. Die was zogenaamd nog niet opgeleverd door de aannemer.

Luifels voor de winkels

De winkeliers hebben elkaar te hard nodig om lang ruzie te maken. Bovendien is Wim Kennis een hulpvaardige en handige collega. Kennis wordt snel in de gelederen terug opgenomen en er komt een actieve winkeliersvereniging waar iedereen lid van is. Ook de winkels om de hoek aan het Hoogeind horen hierbij. In 1977 zorgen de winkeliers ervoor dat er luifels voor de winkels komen. De drijvende kracht achter deze aanpassing is Bram van der Corput van De Druiventros, die via de Kamer van Koophandel een subsidie regelt. Klanten kunnen nu droog van de ene zaak naar de andere lopen, net als het Brabantplein al langer heeft. De winkeliersvereniging organiseert tal van activiteiten, zoals vlieger- en stepwedstrijden, speciale verlichting en vlaggen. Je kunt zeggen dat de winkelstrip er steeds meer uitziet als een echt winkelcentrum.

Rond het jaar 2000 stopt de winkeliersvereniging door diverse veranderingen. De grootste verandering is dat supermarkt De Spar stopt na het plotseling overlijden van Leo de Roos. Een paar jaar later stopt de drogisterij van Lips en kledingwinkel Jola gaat weg. Winkeliers wonen nu niet meer boven hun eigen winkel. De indruk is wel dat de huidige winkels allemaal goed lopen. Het gebruik is nu ook breder met een kinderdagverblijf en een leercentrum.

8) Afscheidsfeest bij het sluiten van de winkel in 1983 met het echtpaar Kennis en André Lips.

Kennis stopt

In 1983 houdt het echtpaar Kennis het voor gezien met hun tabakszaak. De AOW komt eraan en ze willen stoppen. Drogisterij Lips neemt in goed overleg de verkoop van tabakswaren van hen over. De andere winkeliers, waaronder slager Smolders, organiseren een groot afscheidsfeest met muziek. Zus Kennis zal in 2005 overlijden en haar man Wim in 2010. Ze zijn boven hun oude winkel blijven wonen.
Ondernemen zit bij deze families in het bloed. Zoon Jan begint in 1978 vanuit het ouderlijk huis een handel in motoren en onderdelen: Overseas International Trading (O.I.T).

In een gebouw achter de winkel komt zijn opslag en werkplaats. Jarenlang staan er zware motoren op de stoep met daaromheen woest ogende types met leren jassen en vesten. Het bedrijf zal uitgroeien tot een grote dealer voor Harley Davidson motoren. Van slagerij naar tabakszaak en dan weer naar motoren in drie generaties. Het tekent de flexibiliteit en ondernemingsgeest van een Bredase middenstandsfamilie.

Bronnen

• Stadsarchief Breda: bouwdossiers, Notulen Gemeenteraad
• Krantenarchief Delpher
• Gesprekken met Bep Broos-Kennis en André Lips.
• Foto’s auteur, Stadsarchief Breda, Facebook Oud Breda en familie Kennis