Grachtenpandjes in Breda

Als in 1531 een start wordt gemaakt met het aanleggen van een nieuwe moderne vesting rond Breda verliezen de middeleeuwse vestingwerken hun verdedigende functie. Vanaf 1536 worden in een hoog tempo de stadsmuur en de stadspoorten afgebroken. De stadsgracht wordt deels gedempt, (zoals bijvoorbeeld het tracé door het huidige park Valkenberg) en deels versmald. Alleen die delen van de gracht die van belang waren voor handel en transport, zoals bij de Houtmarkt, blijven volledig intact.

De stadsgracht op het tracé wat nu de Vlaszak is werd in die periode op een bijzondere manier heringericht. Vóór 1536 lag hier de stadsmuur met een aarden wal aan de stads(binnen-)zijde. Men ging de stad in en uit via de Gasthuispoort. Net buiten de gracht lag het Gasthuiscomplex met zuidelijk hiervan de terreinen van het klooster St. Catharinadal. Er waren in dit stadsdeel geen markten of opslagterreinen. De gracht had hier dus geen transportfunctie meer.

In het begin van de 17e eeuw wordt de gracht, oorspronkelijk zo’n 23 meter breed, aan beide zijden versmald. Samen met het terrein dat vrijkwam bij de afbraak van de middeleeuwse stadsmuur en het afgraven van de achterliggende aarden wal worden twee nieuwe straatjes worden aangelegd: Aan de buitenzijde van de gracht de Beijerd en aan de binnenzijde de Vlaszak.

De Beijerd bestond al in de middeleeuwen als doodlopend straatje naar de Gasthuiskapel en naar de daadwerkelijke Beijerd. Dit was een middeleeuwse gastenverblijf dat in de 16e eeuw niet meer als zodanig functioneerde. De Vlaszak was een echte “nieuwstraat”. Tussen de huizen van deze twee straten liep nog slechts een brede sloot die als open riool diende.

In de jaren ’60 van de 19de eeuw werd in deze sloot het Oude Vest riool aangelegd. Niet door de sloot te overwelven maar door er een geheel nieuw bakstenen riool in de sloot aan te leggen. Bij de aanleg eind jaren ’50 van de ‘nieuwe’ Vlaszak zijn vrijwel alle oude bouwresten verdwenen. In 1984 kwam er bij rioolwerkzaamheden een boog van middeleeuwse Gasthuisbrug tevoorschijn. In 1985 werden resten van het Gasthuiscomplex opgegraven en in 2015 werden enkele muurtjes gevonden van kleine huisjes aan de ‘oude’ Vlaszak.