Breda ondersteboven: een gracht op de Grote Markt ?

Soms kom je in de beeldcollectie van het Stadsarchief een foto tegen en tegelijkertijd een melding van een amateurarcheoloog, waarvan je het idee hebt dat het nieuwe inzichten kan opleveren. Dat gebeurde bij een aantal foto's van een rioolsleuf op de Grote Markt en een aantekening dat er een grachtje was gevonden bij grondwerkzaamheden. Dit moet ergens in de jaren '70 vastgelegd zijn.

Dat er een verband bestond tussen de foto's en de melding lijkt logisch. Het Stadsarchief fotografeert niet elke schop die de grond ingaat dus moest er iets bijzonders te zien zijn geweest.
In 1995 werd bij de aanleg van een nieuw rioolstelsel op de Grote markt opnieuw de rand van een sloot of gracht aangetroffen. Helaas werd alleen een smal gedeelte, over de lengte zichtbaar, wel met wat vondsten uit de late 13e eeuw en die ouderdom was opmerkelijk.

Met de vondst van deze sloot werd wel een heel bijzonder stukje van de geschiedenis zichtbaar. Daarvoor moeten we terug naar de 12e en 13e eeuw, een periode dat de Grote Markt nog niet was aangelegd. De Karrestraat/Torenstraat maakte deel uit van de belangrijkste noord-zuid route van en naar de kern van oude nederzetting. Die bevond zich in de noordwesthoek van de huidige stadskern. Zeg maar zo rond de Vismarktstraat, Schoolstraat en Cingelstraat.

De percelen aan de Torenstraat strekten zich zo'n 60 meter diep uit. Daarop bevonden houten boerderijen, stadshuizen waren er op deze locatie nog niet. De percelen werden aan de achterzijde vaak begrensd door een flinke sloot, soms wel zo'n 4 meter breed. Deze dienden niet alleen als begrenzing maar ook als afwatering. In grote delen van de historische kern was het toen nog een natte boel.

Het lijkt erop dat een dergelijke perceelsloot op de Grote Markt is aangetroffen. Ergens in de late 13e eeuw werd de Grote Markt aangelegd. Er was een grote behoefte aan ruimte voor handel. Daarvoor werd een rechthoekig gebied ingericht als marktterrein en werden de percelen aan de Karrestraat en de Torenstraat een aantal meters ingekort en de grenssloot gedempt. Daarmee kwam de rooilijn van de westzijde van de Grote Markt "voor eeuwig" vast te liggen.