Vincent van Gogh

1853 tot 1890

Het Nederlands Hervormde kerkje in Zundert. Foto: Johan van Gurp, BN De Stem, 2003. (Collectie BN De Stem, Johan van Gurp)

Schilder

Vincent van Gogh wordt tegenwoordig gezien als één van de grote schilders van de negentiende eeuw. In Nederland zijn vele van zijn werken te bezichtigen onder andere in het Van Gogh Museum in Amsterdam. Hij is tevens opgenomen in de Nationale Canon.
Vincent van Gogh is niet geboren in Breda, maar hij heeft wel sterke banden met deze stad.

Vincent van Gogh is geboren in Zundert ten zuiden van Breda in 1853. Zijn ouders waren de predikant Theodorus van Gogh en Anna Cornelia Carbentus. Op zijn zestiende werd Vincent jongste bediende bij het Haagse filiaal van de internationale kunsthandel Goupil & Cie. Oorspronkelijk was dit de kunsthandel van zijn oom Vincent van Gogh, die vervolgens partner was geworden van de kunsthandel Goupil in Parijs. Zijn baan als kunsthandelaar liep uit op een mislukking.
In 1878 verbleef hij in de Borinage als lekenprediker, maar nadat hij daarin gefaald had, vertrok hij naar Brussel met het voornemen kunstenaar te worden. Korte verblijven in Drenthe en Antwerpen, afgewisseld met periodes die hij bij zijn ouders in Etten en Nuenen woonde, volgden. Zijn bekendste werk uit die jaren is ‘De Aardappeleters’.

Verschillende tekeningen en schilderijen die hij bij zijn familie achterliet, zijn (officieel) verloren gegaan toen zijn moeder begin 1886 naar Breda verhuisde. Hij ging inwonen bij zijn broer Theo in Parijs, waarna hij in 1888 verhuisde naar Arles in Zuid-Frankrijk. Hij werd na een zenuwinzinking waarbij hij zijn oor afsneed opgenomen in een instelling in Saint-Rémy-de-Provence, waar hij kon schilderen tijdens de steeds zeldzamere momenten dat hij zich goed voelde . De naam Van Gogh was intussen doorgedrongen tot België en in januari 1890 werd hij uitgenodigd op de expositie van Les XX te Brussel. Op 27 juli 1890 schoot hij zichzelf in de borst met een pistool en stierf enkele dagen later aan de gevolgen hiervan. Zijn roem groeide na zijn dood snel.

Grootvader Vincent van Gogh in de Visserstraat

Vincents grootvader, eveneens Vincent geheten, leefde van 1789 tot 1874 en was dominee. Vanaf 1822 was hij predikant van de hervormde gemeente Breda en preekte hij in de Grote Kerk. Aanvankelijk woonde hij op het adres Catharinastraat 9, bekend onder de naam Huis Wijngaarden. In 1835 verhuisde hij met zijn gezin naar Visserstraat 3 en stief daar in 1874, waarna hij werd begraven op de protestantse begraafplaats Zuilen aan de Haagweg. De schilder Vincent is uiteraard regelmatig in dit huis op bezoek geweest. Wim Hupperetz geeft in zijn boek over de Visserstraat een gedetailleerd overzicht van de indeling en de inrichting van dit huis.

Oom Vincent in Princenhage

Naast een gelijknamige grootvader had Vincent van Gogh ook een oom die dezelfde voornaam droeg en een grote reputatie had in de kunstwereld. Nadat deze ‘oom Vincent’ besloten had om het rustiger aan te gaan doen, kocht hij een huis in Princenhage aan de huidige Haagweg, op de hoek van de Esserstraat. In 1873 liet hij het pand verbouwen en uitbreiden, waarbij het zijn huidige aanzicht kreeg. Ook de naam Huize Mertersem dateert uit die tijd. In het pand had hij een grote schilderijengalerij. Vincent had veel contact met zijn oom en is hier verschillende malen op bezoek geweest. De verhouding was echter niet altijd even goed. Oom Vincent overleed in 1888. Zijn weduwe, Cornelia Carbentus, bleef nog in het pand wonen tot haar dood in 1913. Het echtpaar is begraven op de protestantse begraafplaats Zuilen aan de Haagweg. Herman Dirven geeft in zijn publicatie een levendig verslag van de inrichting van dit huis in de tijd van Van Gogh.

De Bredase kisten

In december 1883 verliet Vincent van Gogh Drenthe, waar hij drie maanden had gewerkt, en trok in bij zijn ouders in Nuenen. Zijn studies en schilderijen die hij in Drenthe had gemaakt, bracht hij mee en deze zouden in Breda terecht zijn gekomen toen zijn moeder in 1886 hier naar toe verhuisd was na het overlijden van haar man. Een groot aantal tekeningen en schilderijen van Vincent schijnt toen in een meubelopslag te zijn beland. Hier neemt de mythe het over. Een gedeelte van deze werken zou namelijk de storm der tijden overleefd hebben en en zich nu in particulier bezit bevinden. Door het Van Goghmuseum in Amsterdam worden deze overigens niet als echt erkend.

Literatuur

Jan van den Dam, ‘De Van Goghs in Breda en Princenhage: in 5 huizen’, in Engelbrecht van Nassau, jaargang 1990, nummer 4.
Herman Dirven, ‘De kunsthandelaar Vincent van Gogh uit Princenhage’, in Hage nummer 19.
Ron Dirven, Kees Wouters, Rebecca Nelemans en Hans Sprangers, Vincent van Gogh: verloren vondsten, het mysterie van de Bredase kisten (Breda, 2003).
Anieta van Geertruij, ‘De familie Van Gogh te Etten (1875-1882)’, in Jaarboek de Oranjeboom XXXVI (1983).
Wim Hupperetz, Het geheugen van een straat, achthonderd jaar wonen in de Visserstraat te Breda (Utrecht, 2004).
Over helden, schurken en Hadewijch, het geheugen van een stad (Breda, 2002).
J.A. Rozemeyer, R. Wols en A.L. van Geertruij, Van Gogh in Etten (Etten-Leur, 1990).