Belcrumweg (Belcrum)

Gebieden
1927 tot heden
STR321 Belcrumweg 19901115 STR321 Belcrumweg 19901115

De spoorwegovergang op de Belcrumweg in 1951. Foto: H.A. Hagen. (Beeldcollectie Stadsarchief Breda id 19901115)

De Belcrumweg kreeg zijn naam in 1927 en is vanouds een van de twee ontsluitingswegen van de Belcrum (de andere is de Speelhuislaan). Om de veranderingen in de straatloop beter te begrijpen kunt u via de website Topotijdreis de historie van deze straat volgen.

Belcrum ouder dan Breda?

Volgens de toponymist Chr. Buiks komt de naan Belcrum voor het eerst voor als Belckenem in 1377. Volgens hem kan het woord Belkenem gesplitst worden in Belken plus heem. In latere vormen moet -er tussengevoegd zijn. Dit -er zal staan voor 'behorend bij’ of 'liggend bij’. Belk is een (zuidelijke) nevenvorm bij blok, ’omsloten stuk grond’. Belk komt vooral voor in Vlaanderen. In de omgeving van Breda overheersen vormen als bolk, bulk en blok, blook. Men zou ook aan een persoonsnaam (Belling?) kunnen denken.

Heem duidt een nederzetting aan van personen verbonden door familiebanden of door dienstverband. De verspreiding van de heem-namen hangt samen met vroeg-middeleeuwse nederzettingen’. Het merendeel van de heem-namen moet worden gedateerd in de vierde eeuw, toen de tweede germaniseringsgolf over deze streken trok.

Parallel Mertershem (Princenhage) en Belcrum

Het is duidelijk dat bij Belcrum al vroeg in de middeleeuwen bewoning heeft bestaan, aldus Buiks. De plaats, en dan speciaal de Belcrumberg, is er ook zeer geschikt voor: een hoog, zandig gebied, gelegen in de directe nabijheid van stromend water, de Mark. Aan de westzijde van de rivier de Mark vinden we Mertershem, als oude benaming voor het latere Hage, Princenhage. De oudste vermelding van deze naam dateert uit 1233: Merterssen. Buiks speculeert dat deze naam zou kunnen betekenen ’de nederzetting bij de moerassige gronden’. We krijgen dan een merkwaardige parallel met de naam Belcrum ’de nederzetting bij de omsloten gronden’.

Het Speelhuis

Uit deze speculaties zouden we moeten concluderen dat de Belcrum als nederzetting ouder zou zijn dan de oudste kern van Breda. In 2009 is het Speelhuis op de Speelhuislaan opgegraven. Het bleek echter dat bij de aanleg van het industrieterrein in de jaren dertig de rivierdonk waarop rond 1620 het Speelhuis was gebouwd, geëgaliseerd is. Er werden dus geen oudere sporen aangetroffen.

Spoorhaven

Aan de westzijde ligt een kade aan de rivier de Mark. Tot voor een paar jaar lagen hier nog een aantal treinsporen. Dit is de voormalige Spoorweghaven, aangelegd in 1927 en als zodanig opgeheven in 1968. De eerste haven die de functie van spoorweghaven had, is aangelegd in 1863-1864. Deze lag meer naar het zuiden en is gedempt in 1927 voor de aanleg van de Belcrumweg. Deze eerste haven wordt op plattegronden uit de negentiende eeuw aangeduid als de Spoorweghaven, de Staats Spoor Haven of de S.S. Haven. De in 1927 aangelegde haven wordt op het Cito-Plan van ongeveer 1950 de Spoorhaven genoemd.

Warandestraat

In 1979 werd de Belcrumweg verlegd en via de gedeeltelijk gedempte Belcrumhaven en met een nieuwe doorbraak aangesloten op de Konijnenberg. Dit nieuwe gedeelte tussen de Industriekade en de Speelhuislaan is aangelegd op het tracé van een reeds eerder bestaan hebbende straat, de Warandestraat. Deze kreeg zijn naam eveneens in 1927. Hij komt nog voor op het Cito-Plan van ongeveer 1950, maar op een luchtfoto van 1955 is te zien dat hij toen reeds particulier eigendom was.

Literatuur

Marius Broos, Beter laat dan nooit, 150 jaar spoorwegen in en om Breda (Breda, 2005).
Chr. Buiks, Noordbrabantse plaatsnamen, Teteringen (z.pl., 1990).

W.J.M. Leideritz, De tramwegen van Noord-Brabant (Leiden, 1978).

Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).

Gerard Otten, 'De ontmanteling van Breda en het Plan van Uitleg van Van Gendt, 1869-1881', in Jaarboek de Oranjeboom XLIV (1991).

Gerard Otten, 'Tramlijnen en stedenbouwkundige ontwikkeling tussen 1870 en 1914', in Historisch-Geografisch Tijdschrift, jaargang 1999 no. 1.

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Aanmelden

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven