Bij de archeologische begeleiding van een natuurontwikkelingsproject op de Galderse Heide in 2009 is mogelijk een onderdeel van een landweer aangetroffen. Het betreft vijf tot zes rijen paalsporen over een afstand van ruim tachtig meter. Vermoedelijk heeft een er landweer (greppel met walletje) in de nabijheid gelegen. De palenrijen zijn voor de greppel en het walletje geplaatst. Daartussen bevonden zich vermoedelijk doornhagen.
De aanleiding voor dit onderzoek is het afgraven van de grond ter verschraling van de bodem en het herstellen van voormalige laagten en waterlopen. Het werd eind '30er jaren in cultuur gebracht. De geschiedenis van het gebied is aan de hand van historische en topografische kaarten goed te volgen. Helaas zijn op deze kaarten geen sporen of aanwijzingen van een landweer aanwezig.
Archeologische begeleiding Galderse Heide 2009
Doorsnede door één van de paalkuilen
Aangetroffen karrenspoor dat in ieder geval op de topografische kaart van 1894 zichtbaar is
Wat is een landweer?
Een landweer is een laat middeleeuwse verdedigingslinie die soms kilometerslang door het landschap liep. Landweren bestaan vaak uit één of meerdere aarden wallen die meestal begroeid zijn met dicht doornig struikgewas. De aarden wallen zijn soms versterkt met palissades, greppels en grachten. Vanaf de 13de eeuw werden landweren aangelegd, met een hoogtepunt gedurende de 14e eeuw tot en met de eerste helft van de 15de eeuw. Oorlogsvoering in deze periode verschilde behoorlijk met moderne oorlogsvoering. De strijd vond vaak plaats op een kleinschalig niveau en was er op gericht om regio’s economisch lam te leggen. Om dit te bereiken werden plundertochten uitgevoerd door kleine, snelle strijdmachten waarbij landbouwgebieden en veestapels ernstige schade werd toegebracht. Landweren vormden een verdedigingslinie tegen dit soort plundertochten.
Naast de verdediging heeft een landweer secundaire rollen vervuld. Vaak werden landweren langs de grenzen van een rechtsgebied aangelegd waarbij de grenzen werden geconsolideerd en het moeilijk werd gemaakt voor de aangrenzende regio om een gebied te annexeren. Daarnaast was er een belangrijke rol weggelegd in het binnen de eigen grenzen houden. Een landweer was een methode om het vee binnen de eigen grenzen te houden. Een laatste rol van belang is die in de waterhuishouding. De grachten en greppels van landweren konden in de waterhuishouding van een gebied een belangrijke rol vervullen.
De landweer in een historische context
Wanneer gekeken wordt naar de Cultuurhistorische Landschapskaart ( Leenders 2006) van de gemeente Breda valt op dat de locatie en de oriëntatie van de landweer overeenkomen met de westelijke grens van het landgoed Daasdonk Het is daarom heel goed mogelijk dat de landweer die in het plangebied is aangetroffen is aangelegd ter versteviging van deze grens. Dit zou de landweer dateren in de 15e eeuw omdat dit gebied in de 15e eeuw in leen is geschonken aan huize Daasdonk. Het gaat hier echter om een hypothese die archeologisch niet is aangetoond. Mogelijk zou aanvullend historisch onderzoek hier antwoord op kunnen geven.
Overige sporen
Twee andere vindplaatsen betroffen een historisch pad langs de laagte en een kampementje uit de 2e Wereldoorlog. Het betreft 12 rechthoekige verkleuringen die werden aangetroffen en die op basis van de vorm en afmetingen en door middel van vergelijkbare verkleuringen in Noord-Brabant als kuilen van het Duitse leger uit de Tweede Wereldoorlog geïnterpreteerd kunnen worden.
Aanvulling
Nadere bestudering van de kaart van het Mastbos en Markdal van Jan Pietersz Dou uit 1625 levert nog wat extra informatie op. Omdat dit een opmetingskaart is blijkt de locatie uitstekend in te passen in de moderne topografische kaart. Dan blijkt dat de landweer ligt tussen het oorspronkelijke ven en een pad dat nu de Johannahoeve met de Galderse weg verbindt maar vanouds de zuidgrens vormde van een terrein dat behoorde bij de eigendommen van Daasdonk.
Ook interessant
