Hoe zat dat nou ook alweer? Het middeleeuwse Begijnhof

Het huidige Begijnhof aan de Catharinastraat is het resultaat van een gedwongen verhuizing in 1534-35 vanaf het Kasteelplein. Van oorsprong lag het Begijnhof namelijk globaal vóór het Prins Bernardpaviljoen aan de Valkenbergzijde. Op die plaats had het al een eeuwenoude geschiedenis. Die verhuizing had alles te maken met de plannen van Hendrik III voor z'n nieuwe paleis en een uitbreiding van het omliggende kasteelterrein. Ook wilde hij vlak bij zijn paleis een stallencomplex. En dat plande hij op het middeleeuwse Begijnhof.......

In 1267 gaf Hendrik V van Schoten aan de Begijnen een stuk grond in eigendom waar ze vermoedelijk al woonden. Het werd omgracht en ingericht met huisjes, een kapel met begraafplaats en een ziekenzaal. In de periode tussen 1267 en 1534 is het diverse malen naar het oosten toe vergroot.

In 1994 en 1995 werd er aan de noordzijde van het Kasteelplein en de toegang van het park Valkenberg archeologisch onderzoek uitgevoerd. De aanleiding daarvoor was de herinrichting van dit deel van het plein en het park. Tijdens die opgravingen zijn de oudste resten van het eerste begijnhof gevonden. Bij het onderzoek kwamen sporen van de eerste kerk van het begijnhof en dertiende-eeuwse begravingen tevoorschijn. Zij lagen onder een jonger kerkgebouw dat omstreeks 1500 was opgetrokken. Bij de verhuizing van het begijnhof omstreeks 1534 werd de kerk grondig opgeruimd, dit in tegenstelling tot de funderingen van de begijnenhuisjes. Misschien had dat te maken met het hergebruik van de bakstenen van de toen nog pas dertig jaar oude kerk. Ongetwijfeld was de oudste kerk een eenvoudige houten kapel. Uit de vondsten kan worden opgemaakt dat deze kapel tussen 1275 en 1325 gebouwd is. Naast de kapel werden er resten van negen huisjes gevonden en delen van een prachtige bestrating.

Oorspronkelijk was het Begijnhof begrensd door een gracht en had het een poort aan het Kasteelplein. Die gracht werd in een latere periode gedempt en vervangen door een muur. In de vijftiende eeuw verscheen aan de oostzijde van het Begijnhof, dus nu centraal in het park, het hof Valkenberg met daarin het geheimzinnige huis Valkenberg.