Wilhelminaplein (Ulvenhout)

1952 tot heden

Een kranslegging door oud-strijders van de Eerste Poolse Pantser Divisie bij het bevrijdingsmonument op het Wilhelminaplein in Ulvenhout, 27 oktober 1979. Foto: Hans Chabot. (Beeldcollectie Stadsarchief Breda)

Het Wilhelminaplein is het plein vóór het voormalige gemeentehuis van Nieuw-Ginneken in Ulvenhout, een pareltje van Wederopbouw. Met de Wederopbouw wordt de periode aangeduid na de afloop van de Tweede Wereldoorlog. Wederopbouw staat in Nederland voor moderne stadsuitbreidingen met veel groen en frisse lucht en toepassing van moderne materialen.

Architect en stedenbouwkundige Alph. Siebers

Het Wilhelminaplein maakt deel uit van de uitbreiding van Ulvenhout van na de Tweede Wereldoorlog, ontworpen door de Ulvenhoutse architect en stedenbouwkundige ir. Alph. Siebers. Hij ontwierp ook het gemeentehuis. Het plein vertoont dus een grote eenheid van stedenbouw en architectuur. Het herinnert tevens aan het bestaan van de onafhankelijke gemeente Nieuw-Ginneken tussen 1942 en 1997.
Alphons Siebers (1893-1978) was een katholieke, traditionalistische architect. Zijn opvattingen waren sterk verwant met die van de Delftse School rond M. Granpré Molière. Het katholicisme en een bezinning op het lands eigen waren volgens hem de wegen om tot een betere maatschappij te komen die net als in de middeleeuwen een echte gemeenschap moest zijn, een natuurlijke orde. Zijn werkwijze, zeker in zijn stedenbouwkundige werk, was echter modern en zakelijk. Daarom wordt hij gerekend tot een van de pioniers van de moderne stedenbouw. Het ideaal van een harmonisch en hiërarchisch opgebouwde gemeenschap vertaalde zich in een voorkeur voor tuinsteden en wijken met eigen voorzieningen, van elkaar gescheiden door groenstroken.

Bevrijdingsmonument

Op de plattegrond bij het besluit uit 1952 betreffende de vaststelling van de naam Wilhelminaplein staat het toekomstige gemeentehuis al aangegeven. In hetzelfde jaar werd op het plein het bevrijdingsmonument onthuld, vervaardigd door de kunstenaar Paul Groire. Het gedenkteken bestaat uit een door vier stierenkoppen gedragen offerschaal. Daarop bevindt zich een bronzen vogel. Het offer van de betreurde en geliefde mensenlevens is niet tevergeefs geweest. De Vogel van de Vrijheid kan onbelemmerd het luchtruim kiezen. Het gedenkteken werd onthuld door mevrouw Serraris, de weduwe van de laatste burgemeester van Ginneken en Bavel.

Gemeentehuis van Nieuw-Ginneken

De bouw van het gemeentehuis van Nieuw-Ginneken heeft nog jaren op zich laten wachten. In 1942 werd het dorp Ginneken geannexeerd door Breda. De dorpen Bavel en Ulvenhout vormden toen een nieuwe gemeente, Nieuw-Ginneken. Tot de ingebruikneming van het gemeentehuis in Ulvenhout was de gemeente Nieuw-Ginneken gehuisvest in het oude gemeentehuis van Ginneken en Bavel aan de Raadhuisstraat in Ginneken.

Burgemeester J.A.M. Rouppe van der Voort (burgemeester van Nieuw-Ginneken van 1946-1960, later burgemeester van Vught) kreeg het voor elkaar dat, bij hoge uitzondering, het Staatsbosbeheer een postzegeltje van het Ulvenhoutsebos verkocht. Ook de doortrekking van de hoofddreef door het bos (vroeger Hubertusdreef, thans Rouppe van der Voortlaan) naar Bavel kwam onder zijn bestuur tot stand. In 1964 kon het nieuwe gemeentehuis in gebruik worden genomen.

De gemeente Nieuw-Ginneken bestond uit twee ongeveer gelijkwaardige kerkdorpen, Ulvenhout en Bavel. Het gemeentehuis werd daarom gebouwd aan de verbindingsweg tussen de twee dorpen zodat het éne dorp niet te kort werd gedaan ten opzichte van het andere. Architect van het gemeentehuis was, zoals gezegd, ir. Alph. Siebers te Ulvenhout, die ook het stedenbouwkundige plan ontwierp van de omgeving. Niel Steenbergen ontwierp het bronzen gemeentewapen en de kunstenaar Lambert Simon een mozaïek en glas in beton. Het interieur werd monumentaal aangekleed, vooral de hal, de raadszaal, de collegekamer en de trouwzaal. Een over-geproportioneerd schoorsteenkanaal deed dienst als monumentaal torenaccent met klokkenspel.

Residentie

Na de annexatie van 1997 werd het gemeentehuis van Nieuw-Ginneken eigendom van de nieuwe gemeente Breda. De ambtenaren van de nieuwe gemeente werden echter geconcentreerd in het stadskantoor aan de Claudius Prinsenlaan. In 2005 werd het voormalige gemeentehuis verkocht aan een projectontwikkelaar, die in 2006 begon met de verbouw tot luxe appartementen. Op aandringen van de Dorpsraad Ulvenhout en de heemkundekring Paulus van Daesdonck werden onroerende fragmenten zoals het werk van Lambert Simon en het klokkenspel behouden. In 2008 werd de nu zo genoemde Residentie Ulvenhout opgeleverd. Het klokkenspel en de behouden contouren herinneren nog aan de oorspronkelijke opzet. Van de oorspronkelijke indeling is niets herkenbaars meer overgebleven. Enkele historische inventarisstukken belandden in de collectie van Breda’s Museum. Het bronzen gemeentewapen en andere symbolische voorwerpen (voorzittershamer, ambtsketen enzovoorts) werden overgedragen aan de heemkundekring Paulus Van Daesdonck. Het wapen van Nieuw-Ginneken staat nu in de voortuin van het museum aan de Pennendijk.  

Literatuur

F.A. Brekelmans en W.L.P.M. de Kort, Nieuw-Ginneken, gemeentehuis op eigen erf, architectonische beschrijving en geschiedkundige bijdragen bij de plechtige ingebruikneming van het gemeentehuis van Nieuw-Ginneken op 4 januari 1964 (Breda, 1964). A.W. Jansen, Straatnamen voormalige gemeente Nieuw-Ginneken (Nieuw-Ginneken, 1997).