Swaenhals / Boom / Roode Swaen / Oude Swaen / Witte Swaen / Zwaan, brouwerij van 1609 tot 1790
Boschstraat (7) - Pondboek 788 – Kadastraal nummer B123
Aan het begin van de Boschstraat liep er al vanaf de 13de eeuw een steeg of straat richting het noorden. Deze straat heet eerst Doelstraat, maar krijgt later de naam Zwaanstraat, een naam die vermoedelijk refereert aan de voormalige brouwerij de Zwaan welke op de westhoek van deze straat lag.
Al in 1523 was er ter plaatse kort sprake van een brouwhuis. Dit pand is in de stadsbrand van 1534 afgebrand. In 1540 heeft herbouw plaatsgevonden en is er sprake van een eeste om de mout te drogen. Een mouterij produceert mout op basis van granen, door het in water te weken waardoor het graan ontkiemt, en het daarna te drogen. Dit proces heet mouten. Mout wordt nog steeds gebruikt bij de productie van bier, jenever, whisky en een aantal voedingsmiddelen.
De brouwerij werd vermoedelijk omstreeks 1609 gebouwd. Het eigendom besloeg vanaf 1616 de gehele westzijde van de Zwaanstraat tot aan gegraven waterloop die de middeleeuwse stadsgracht verbond met de nieuwe vestinggracht. Hierdoor was er altijd voldoende water beschikbaar voor het brouwproces.
Nadat de naast gelegen brouwerij haar naam veranderd in de Drie Hoefijzers, veranderen de eigenaren de naam van hun brouwerij in de oude naam van die brouwerij, te weten Den Boom.
Nadat Frederik Hendrik de stad Breda in 1637 heeft heroverd op de Spanjaarden keert een voormalige inwoner en brouwer Cornelis Peter Rauws uit Geertruidenberg terug naar de stad. In Geertruidenberg was hij actief in brouwerij de Zwaan. Na zijn terugkeer hernoemt hij zijn nieuwe brouwerij naar de Rode Zwaan, later ook wel Witte Zwaan, Oude Zwaan of kortweg Zwaan genoemd.
In later tijden is er ook sprake van een mouterij en brandewijnstokerij. De brouwactiviteiten op deze locatie zijn vóór het jaar 1790 gestaakt.
25-10-1521 |
Henric Jan Henricx die men noemt Schuijffhil verkoopt aan Anthonisen van den Corput een huijs ende erve ende mette hove dair achter, gestaen ende gelegen buijten der Gasthuijspoorten opten hoeck vander Doelsteghe die gelegen is opte oostzijde ende Gielis Claeus Elijas huijs ende erve opte westzijde, achterairt aen het erf van de kope, welk hij eerder al van de koper heeft gekocht |
12-1-1523 |
Henrick Anthonis van de Corput vestigt een cijns uit zijn huijsinge, brouhuijs ende erfenisse gelijc hij die nu ter tijt bewoont, gestaen en gelegen buijten de Gasthuijspoorte neve de Doelstraat opte oostzijde ende Michiels vanden Dale huijs ende erve opte westzijde, achter Anthonis van de Corput erve |
12-11-1524 |
Henric Anthonis van de Corput verkoopt een cijns op onder andere zijn huijsinge, brouhuijs ende erfenisse, gestaen ende gelegen buijten der Gasthuijspoorte neven de Doelstrate opte oostziijde ende Michiels vanden Dale huijs ende erve opte westzijde, streckende achterw. aen Anthonis van den Corputs erve |
11-2-1529 |
Henric van den Corput verkoopt aan Adriaen Goderts van Bavel een huijs ende erve mette hove dair achter aen liggende, gestaan buijten de Gasthuijspoorte, neven de Doelstrate opte oostzijde ende de verkopers andere huijsinge, hovinge ende erfenisse die hij van Willem van Donghen vercregen heeft opte westzijde, achterwaards aen Anthonis vanden Corputs erfgenamen huis |
20-4-1532 |
Adriaen Goderts van Bavel vestigt een cijns vut ende op zijn huijsinge, hovinge ende erffenisse, gestaan opt Gasthuijseijnde neven de Doelstrate opte oostzijde ende Henricx vanden Corput huijsinge ende erfenisse opte westzijde, streckende achterwaards te weten noordwaards aen Cornelis vanden Corputs erve |
1534 |
Verbrand in de stadsbrand |
26-2-1539 |
Mathijs Peter Denijszone de tijmmerman heeft gecoft van Jacop van Bijestraten een hofstad ende erve ende opt huijs ende tijmmeringe, dat de vs. Matheus daerop nijeuw geset ende getijmmert heeft ende voirt gelooft te volmaken, gelegen buijten ende omtrent de Gasthuijspoorte, neven de Doelstrate opte oostzijde ende Henricx van de Corput huijs ende erve opte westzijde. Achter comende aen Cornelis van den Corput erve |
14-2-1540 |
Matheus Peter Denijs Heecxzone heeft vercoft Rochus Hubrecht Keijenzone een huijs ende erve, dwelck hij nijeuw getijmmert heeft, daeraf de vs. Matheus de vgn. hofstadt eertijts van Jacoppen van de Bijestraten vercregen heeft. In een volgende akte worden enkele voorwaarden voor de verkoop besproken. Één van de voorwaarden is dat Matheus op zijn kosten int huijs ter plaetsen daer de vs. Rochus dat begheren ende hem wijsen zal, te maecken ofte te doen maicken een este, alsoe dat die bequeem ende gereet sij om mout op te droegen |
10-5-1601 |
De erfgenamen van Niclaes Rochus Keijen verkopen aan Sebrechten Jan Jacops, timmerman, een huijs ende erve metten hove daer achter aen liggende, gestaan opt Gasthuijseijnde naast het huijs ende erve van de erfgenamen van Anthonis Jacop Anthonissen genaamd den Boom opte westzijde ende den ganck oft strate aldaer genaamd de Doelstrate opte oostzijde, achter te weten noordwaards aan het erf van Adriaen Janssen van Ghilse. De verkopers hebben het pand geerft van Elisabeth Niclaes Jan martens, weduwe van Rochus Keijen, hun moeder en oude moeder |
20-2-1604 |
Eleonora Aerts van Veltwijck, weduwe van Sebrecht Jan Jacobs, verkoopt aan Jan Rutgering van Bevergeern diemen noemt Jan Vries, haar huis en erve, opt Gasthuijsijnde op de hoek van de Doelstraet |
21-10-1609 |
Jan Rutgeering van Bevergeern, die men noemt Jan de Vries, verkoopt aan Wijnanden Goossens Wijnant van Bernagien, brouwer, het huis en erve nabij de oude Gasthuijseijndsche brugge |
12-11-1609 |
Wijnant Goosssens Wijnants van Bernagien, brouwer, verkoopt aan zijn moeije 18 Kgl. erfchijns uit zijn huis en erve welk hij onlangs gekocht heeft van Jan Rudtgeering van Bevergeern en ook de brouwerij en de stallinge die hij daar onlangs aangetimmerd heeft. Gelegen opt Gasthuijseijnde neve de weduwe Aert Aert Roovers huis en brouwerij genaamd De Boom west, oost de Groote Doelstraet, achter noord het huis van Francois vanden Poel en ook aan de waterloop. |
16-3-1616 |
Wijnant Goossens van Bernagien, brouwer, verkoopt aan Cornelis Cornelis Swaen, schipper, en zijn vrouw Geertruijt Jan Corn. Slaets, schipper, het huis t’Haentken opt Gasthuijseijnde opten hoeck vande Doelstraete. Twee maanden later kopen de kopers ook nog van Magdaleene Peeter Henrixs, vrouw van Francois Jeronimus vanden Poel, een huis en stal in de Doelstraat |
31-1-1640 |
Cornelis Swaen, als voogd over het weeskind van Cornelis Adriaenssen Swaen d’oude en wijlen Cornelia Boon, verkoopt aan Cornelis Peeter Rauws, brouwer te Geertruidenberg, een huis, brouwerij en erve eertijds genaamd Den Swaenhals en nu Den Boom met hove, vijf woningen en stalle opt Gasthuijseijnde op de hoek van de Doelstraet, zuid Dielis vanden Kieboom brouwerij, huis en erve genaamd De Drije Hoeffijsers, west en noord Charles Heraugière modo der Capucinen erve. Dielis veranderde de naam van zijn naastgelegen brouwerij van Den Boom in De Drije Hoeffeijsers, waarop de eigenaar van De Swaenhals nu zijn brouwerij De Boom ging noemen. Cornelis Peter Rauws wordt eerder in 1621 genoemd als brouwer in ’t Swert Leeuken aan het Ginnekenseijnde. Na de val van Breda in 1625 vertrekt hij naar Geertruidenberg en koopt daar in 1631 brouwerij de Swaen op de markt. Hij wordt daar ook deken van het brouwersgilde. In 1638, na wederom een transitie van de macht, koopt hij eerst brouwerij den Aecker op het Ginnekenseijnde in Breda. Een dag na de aankoop van het pand op het Gasthuiseinde verkoopt hij die brouwerij weer |
1-4-1655 |
De kinderen van Cornelis Peeter Rauws verkopen Niclaes Andriessen Munareti het huis, brouwerij en erve eerst De Swaenhals, daerna De Boom en nu De Roode Swaen genoemd, metten hove, vijff wooningen ende stalle, gestaan opt Gasthuijseijnde op de hoek van de Doelstraet, zuid Gilis Peeters vanden Kieboom huis en brouwerij De Drije Hoeffijsers, west en noordwaards aan d’waeter tussen desen en den hof van zaliger Cornelis van Aerssen, voormalig drossaard. In 1651 was Munaretti nog handelaar in vetten |
2-5-1663 |
Catharina Jan Peeters van Alphen, weduwe van Niclaes Andriessen Munaretti die brouwer was, verkoopt aan Willem Henricx van Rosmale en Marie Nicolaes Andriessen Munaretti huis, brouwerij en erve alnu De Roode Swaen genaamd, mette hove, achterwooningen en stalle daarachte, op het Gasthuijseijnde opde hoek vande Doelstraete, zuidw. Adriaen Meirmans huijs, brouwerije en erve genaamd de Drije Hoeffijsers, westwaert en noortwaard aan d’waeter tussen deze en het hof van Cornelis van Arssen zaliger, in zijn leven drossaard |
22-4-1675 |
Maria, weduwe van Willem Henrick van Rosmale, verkoopt Cornelis Corstiaensen van Dijck, huijs, brouwerij en erve eertijds De Swaenhals, daarna De Boom en nu De Roode Swaen genaamd, metten hove, vijff wooninge en stalle daar achter opt Gasthuijseijnde op de hoek van de Doelstraat |
29-9-1685 |
Cornelis Corstiaensse van Dijck, coopbrouwer en gehuwd met Maria van Velthoven, verkoopt Willem Veramelvoort, ook coopbrouwer, huijs, brouwerije en brandewijnstoockerij eertijds Den Swaenhals, daarna Den Boom en nu De Roode Swaen, met de hove, erve, twee wooningen en stalle daer achter, op de noordzijde van het Gasthuijseijnde op de hoek van de Doelstraet. Willem is afkomstig uit Tilburg en poorter van Breda geworden op 7-11-1675. Hij was gehuwd met Pitronella Jan Dirck Huijgens. Zijn broer Jan was brouwer in de Drie Hoefijsers en gehuwd met Margriet Jan Dirck Huijgens, zus van Pitronella. |
1-12-1724 |
Johanna Willem van Amersvoort, gehuwd met doctor Daniel van Tilborgh, erft van haar moeder Pitronella Huijgens, weduwe van Willem van Amersvoort, een huijs, brouwerije, brandewijnstoockerije eertijds De Boom daerna De Roode Swaen en nu De Witte Swaen met een woning daar achter, op het Gasthuijseijnde op de hoek van de Doelstraat |
3-12-1756 |
Opnieuw een erfdeling waarbij zoon Johannes van Tilborgh, coopbrouwer, het huis krijgt met de brouwerij en brandewijnstokerij, genaamd eertijts De Boom daerna De Oude Swaen en nu De Witte Swaen aen de noortsijde van het Gasthuijseijnde op de hoeck van de Doelstraet |
2-6-1761 |
Johannes van Tilborgh, koopbrouwer en gehuwd met Catharina de Dubbele, verkoopt Theodore Jean van Niel, coopbrouwer, huijsinghe, coopbrouwerije, mouterije, stoockerije en agterhuijsinghe, tuijntie en erve genaamd de Zwaan op de hoek van de Grote Doelstraet die oost is, zuid (west?) huis en brouwerij De Drie Hoefijsers van Gerardus Havermans. Theodore van Niel is afkomstig uit Ravestijn en op 22-9-1760 gehuwd met Joanna Elisabeth Valkenborgh |
16-7-1762 |
Johanna Elisabeth Valkenborgh, weduwe van Theodore Jean van Niel en de voogd van haar dochter Theodora, verkoopt aan Dionisius van de Goorbergh, burger en koopbrouwer, het huijsinge, coopbrouwerije, mouterije, stoockerij en achterhuijsinge, teijntie en erve, genaamd De Zwaan, op de noordzijde van het Gasthuijseijnde, op de hoek van de Groote Doelstraate, met vier agterwooningen, oost de Doelstraate, zuid de huijsinge en brouwerije genaamd de Drie Hoefijsers van Gerardus Havermans |
31-7-1790 |
Cornelia Maria Theresia van Wesel, weduwe Dionisius van de Goorbergh, verkoopt haar schoonzoon Johannes Hendrikus Nissen, gehuwd met Maria Petronella van de Goorbergh, een huijs voormaels een brouwerij, mouterij en stokerij en achterhuisinge, zijnde nu een koetshuijs en twee stallingen, genaamd De Swaan. Tevens het tuintje en erve en drie achterwoningen, gelegen aan de noordzijde van het Gasthuijseinde, op de hoek van de Groote Doelstraat, die oost is, west het huis en de brouwerij van Johannes Josephus Havermans, achter noordwaards de Merk, pondboek 788 en 789 |
