De Molensteen / de Pauw, brouwerij van 1545 tot 1739
Tolbrugstraat 24 – Pondboek 613 - Kadastraal nummer A1092
Het huis de Molensteen lag aan de noordzijde van de Tolbrugstraat. Molensteen komt vaker voor als uithangteken voor (kruideniers)winkel die grutten verkochten. Gruit of grutten is een soort van plantgewas, welk men in de plaats van gist gebruikte om het bier te laten gisten.
In 1545 is voor het eerst sprake van een mouterij achter dit huis. Een mouterij produceert mout op basis van granen, door het in water te weken waardoor het graan ontkiemt, en het daarna te drogen. Dit proces heet mouten. Mout wordt nog steeds gebruikt bij de productie van bier, jenever, whisky en een aantal voedingsmiddelen.
In 1556 wordt voor de eerste keer een brouwhuisje vernoemd. In de overdracht van het pand in dit jaar wordt uitgebreid gesproken over een ondergrondse, loden goot welke water uit de ‘Mark’ (dat is de Haven) onder het huidige pand Haven 4 tot in het brouwhuis brengt.
In 1655 blijkt dat de aanschaf van gerst als grondstof voor de brouwerij deels wordt betaald in gereed bier. In dat jaar is de naam van het pand gewijzigd in de Pauw.
Bij verkopen van het huis in 1739 is voor het laatst sprake van de brouwerij. Hierna lijken de brouwactiviteiten gestaakt.
5-9-1523 |
Cornelis Anssem Betten verkoopt aan Peteren Gherijt Pigghen en Magdalenen Matheeus Betten een huis en erve metten hove ende loodzie dair achter staende ende liggende in de Lange Brugstrate neven Henric Montens huis en erve west en Henrick Janssen huis en erve oost, strekkende achter aen Adriaens van Rijen ervve |
5-1-1545 |
Hubrecht Piggen zet tot onderpand zijn huis en erve genaamd de Molensteen, mette pleijne, mouthuis en erfenisse daarachter, gelegen in de Tolbrugstraat, naast Henrick Montens huis en erve west en Bernaert Goossens huis en erve oost, met het mouthuis achter uitkomende in de strate genaamd Achter de Vest, neven Aerts van Bommel huis en erve |
24-2-1556 |
Hubrecht Piggen en zijn kinderen verkopen aan Ghorisen de Weert gehuwd met Dignen Hubrecht Piggen hun deel in het huis en erve genaamd de Molensteen, met de gang op de westzijde daarnaast en met het brouwhuis en erve daar achter, gestaan in de Lange Brugstraat omtrent de Tolbrugpoort, naast Bernaert Goossens huis en erve oost en Jan Merten Claessen huis en erve west, achter komende aan het andere huis van de de erfgenamen genaamd de Drie Bellen
in de strate genaamd Achter de vest. Bij de verkoop is inbegrepen 2/3 gedeelte van het hof en de erve die voorheen tot het huis de Gulden Pot behoorde en die Hubrecht Piggen van Henricken Godert Piggen zijn neef gekocht heeft. Het overige 1/3 deel behoudt Hubrecht bij zijn huis de Drie Bellen. De koper behoudt al het gebruiksrecht van de gangen, zowel noordwaards als oostwaards van het hof |
18-5-1575 |
De erfgenamen van Ghoris de Weert verkopen aan Willemen Goderts, zeepzieder, het huis met de gang daar west van gelegen, met het brouwhuis en erve. De koop was inclusief 2/3 deel van het hof wat voorheen tot het huis den Gulden Pot behoorde. |
23-11-1599 |
Willem Godertssen betaald een jaarlijkse cijns op zijn huis en erf genaamd de Molensteen, in de Tolbrugstraat |
9-3-1615 |
Agneesken Bernaerts, weduwe van Willem Godertssen zeepzieder en wonende te Amsterdam, verkoopt aan Niclaesen Henrick Peeter Kegelers, pepercoeckbacker, het huis en erve genaamd de Molensteen, met de gang op de westzijde daarnaast en met het brouwhuis en erve daarachter. Het staat in de Tolbrugstraat naast Marten Marten Spierinckx huis en erve west en de erfgenamen van Wouter Peeter Sgraeuwen des ketelers huis en erve oost, achter noord het hof van Jacop Anthonis Wachmans en de weduwe van Peeter Montens behorende bij hun huis in de Visserstraat, daar een borriewech tussen beide loopt. |
23-9-1615 |
Sebastiaen Janssen van der Schoot, brouwer, en Niclaes Henrick Peeter Kegelers, ook brouwer, komen overeen dat de gang achter aan de westzijde van de brouwerij die Niclaes nu nieuw aan het bouwen is achter zijn huis den Molensteen tussen de de brouwerij den Ancker aan de straat Achter de veste (dit is de Haven) niet smaller gemaakt mag worden dan de omtrent vier voeten wijd, zoals deze tegenwoordig is, zodat er voldoende licht zal blijven vallen in brouwerij den Ancker |
14-1-1626 |
Niclaes Henrick Peeter Kegelaers heeft een schuld en verbindt hiervoor zijn twee huizen en erven genaamd ’t Herthooft in de Tolbrugstraat, naast de erfgenamen van Marten Marten Spierincx huis en erve en de erfgenamen van Wouter PeeterSgraeuwen des ketelers huis en erve |
30-7-1655 |
Servaes Niclaes van Nispen is brouwer in de Pauw. Op zijn verzoek wordt een verklaring afgelegd dat hij van Marijnis den Boer in juni 1655 100 veertelen gerst heeft gekocht à 2,24 per veertel. 1/3 zou in geld worden betaald, de rest in bier |
22-9-1657 |
Maria Kegelaers, weduwe Johan van der Avoirt verklaart dat zij en haar man destijds het huis en brouwerij De Pauw met alle brouwgereedschappen hebben verkocht aan Servaes Claes van Nispen. Deze is weigerachtig de veste te ontvangen volgens het coopcontract. De goederen liggen in de Tolbrugstraat, naast het huis wat de verkoopster behoudt op de westzijde en het huis en erve genaamd den Hamer van de kinderen van Jacob de Winter op de oostzijde, achter komende tot aan de muur van brouwerij den Anker |
14-1-1658 |
Verdeling erfenis tussen Maria Kegelaers, weduwe Johan van der Avoirt, en Michel, Cornelis en Gudele van der Avoirt. Maria behoudt het huis en de brouwerij genaamd de Pauw en het Hertshoorn |
7-3-1658 |
Maria Kegelaers, weduwe van Johan van der Avoirt, verkoopt aan Servaes Niclaessen van Nispen, brouwer, een huis, brouwerij, mouterij en erve met alle brouwgereetschappen daarin, genaamd de Pauw, in de Tolbrugstraat, west het huis van de verkoopster wat zij behoud en oost het huis genaamd den Hamer van de kinderen van Jacob de Winter, achter op de muur van brouwerij den Ancker |
21-11-1680 |
Servaes van Nispen overlijdt op 21-11-1680. Zijn weduwe Anna van Bergen zet de brouwerij voort |
26-9-1710 |
Johan van Nispen en zijn zus Adriana, gehuwd met Steven Hopman, zijn de universele erfgenamen van Anna van Bergen, weduwe van Servaes van Nispen |
8-12-1726 |
Steven Hopman, koopbrouwer, is de enig overgebleven erfgenaam van zijn vrouw Adriana van Bergen |
6-6-1735 |
Mathijs Cakouw is universeel erfgenaam van Steven Hopman, koopbrouwer. Steven is overleden op 30-10-1734 |
21-7-1739 |
Mathijs Cakouw verbindt zijn huis, pakhuis, brouwerij en erve genaamd De Pauw aan de noordzijde van de Lange Brugstraat, neven het huis van Johan Waelwijck west en het huis van Johanna van der Sande, weduwe van Cornelis Smolders, oost |
7-1-1755 |
Adriana de Bont, weduwe van Matthijs Cakouw, verkoopt aan Martinus van Loon, koopman in wijnen, een huis en erve van ouds genaamd de Pauw, gestaan aan de noordzijde van de Lange Brugstraat, naast het huis en erve van Johanna Ketelaers oost en het huis en erve van Godefride La Court west |
