Nieuwe Huizen (Centrum)

Gebieden
1682 tot heden
STR381 Nieuwe Huizen low STR381 Nieuwe Huizen low

Zicht op het begin van de Nieuwe Huizen vanuit de Haagdijk in 1928. In dat jaar werd het 100 jarig bestaan van de KMAS gevierd. (foto: Stadsarchief Breda id. 20110001)

De Nieuwe Huizen maken allesbehalve de indruk ‘nieuw’ te zijn. Deze straat heeft dan ook al een lange geschiedenis.

Eerst even een stukje voorgeschiedenis. De Haagdijk is vanouds de uitvalsweg van de stad Breda naar het westen. Op het huidige kruispunt Haagdijk – Nieuwe Huizen – Schorsmolenstraat – Nieuwe Haagdijk kruiste de Haagdijk in de middeleeuwen het riviertje de Donk met een brug, de Sint Meertensbrug, en een stadspoort, de Meertenspoort. (Samen met de Gampel vormde dat de Donk de benedenloop van de Aa of Weerijs)
Het gedeelte van de Haagdijk ten westen van deze brug werd ook wel de Fellenoord genoemd. Deze naam wordt voor het eerst genoemd in 1517. De algemeen geaccepteerde verklaring voor deze naam is 'felle voorde'. Een voorde is een doorwaadbare plaats en fel zou gevaarlijk betekenen. De voorde zou zich dan hebben moeten bevinden op de plaats waar de Haagdijk de Aa kruiste.

STR381 Nieuwe Huizen2 low
De westzijde van de Nieuwe Huizen. Het gehele huizenblok is gesloopt in het begin van de jaren '70. (foto: firma Schreurs (v/h Stutz) coll. Stadsarchief Breda)

Nieuwe stadspoorten

In 1682 werden de vestingwerken gereconstrueerd. De drie stadspoorten (de Bossche Poort, de Ginnekenpoort en de Haagpoort of Antwerpsepoort) werden verplaatst. Ze kregen een zogenaamd wapenplein, waar zich soldaten konden verzamelen voor een uitval en ze werden met een haakse bocht aangesloten op de oude uitvalswegen om een aanval van de vijand te bemoeilijken. Hierdoor ontstonden de huidige Korte Boschstraat, het Van Coothplein en de huidige Nieuwe Huizen. De Fellenoord, die zich dus bevond ter plekke van de huidige Nieuwe Haagdijk, werd gesloopt en de wal werd ingekort.

STR381 Nieuwe Huizen3 low
De binnenzijde van de Haagpoort of Antwerpsepoort in 1865, vlak voor de sloop. (Foto: Kannemans en zoon. Collectie Stadsarchief Breda)

De ‘oude’ Nieuwe Haagdijk

Langs de nieuwe straat naar de Haagpoort of Antwerpsepoort werden in 1687 door de stad erven uitgegeven. In 1687 ook werd deze straat de Nieuwe Haagdijk genoemd. In 1688 sprak men al van de nieuwe huizen op de Nieuwe Haagdijk of Fellenoord. Waarschijnlijk was de Nieuwe Huizen vanaf het begin al de bijnaam van deze straat, die verder in de zeventiende en achttiende eeuw de Nieuwe Haagdijk of Fellenoord genoemd werd. De naam Nieuwe Haagdijk spreekt voor zich: het doorgaande verkeer moest van de Haagdijk door deze straat naar de Antwerpsepoort. De Korte Boschstraat heette aanvankelijk ook Nieuwe Boschstraat.

Dan toch Nieuwe Huizen

In het trouwboek van de Grote Kerk van 1735 komen we voor het eerst de Nieuwe Huizen tegen, maar voorlopig blijft dit een zeldzame vermelding. De ordonnantie op de vreemdelingen van 1804 spreekt nog van de Fellen Oort, maar de lijst van wijk-buurten van datzelfde jaar heeft het voor het eerst over de Fellen Oort of Nieuwehuizen. Het volkstellingsregister van 1816 geeft alleen nog maar de naam Nieuwehuijsen en sindsdien is dit de enige naam voor deze straat.

De Fellenoord verhuist

Langs de wal achter de Nieuwe Huizen lag een smal pad met enkele achterhuizen, dat meestal geen naam had. Rond 1850 werd dit pad echter aangeduid als de Fellenoord. In 1875 werden de wallen geslecht en op de vrijgekomen vestinggronden nieuwe straten aangelegd. In 1878 werd de Fellenoord tussen de Nieuwe Haagdijk en de Nieuwe Huizen omgedoopt in de Fellenoordstraat.

Brug over de Gampel

De Nieuwe Huizen kruiste de Gampelvaart, een van de benedenlopen van de rivier de Aa of Weerijs. Deze brug werd de Sint Meertensbrug genoemd, oorspronkelijk de naam van de brug waarmee de Haagdijk de Aa of Weerijs kruiste. De Gampelvaart werd gedempt in 1875 waarna hier het Brandspuithuis nummer 6 gebouwd werd (Nieuwe Huizen nummer 49).

Een stille straat

Nadat in 1876 de Nieuwe Haagdijk was aangelegd, had de Nieuwe Huizen geen functie meer voor het doorgaande verkeer en is het een stille straat geworden.
Begin jaren '70 werd het gehele huizenblok aan de zuide en westzijde gesloopt in het kader van de herontwikkeling van de Gampel buurt.

Literatuur

A. van Lieshout, ‘Toponiem 'Fellenoord', in Nomina Geographica Neerlandica, 1954.
Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).
J.M.F. IJsseling, ‘1870: De poorten van Breda geslecht’, in Jaarboek de Oranjeboom, 1988.

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Aanmelden

Ook interessant

Idee icoon

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie
Erfgoedweb is een initiatief van
gemeente Breda
chevron-up Scroll naar boven