Hof Hendrik III en Mencia de Mendoza

In 1524 werd Mencia de Mendoza door keizer Karel V uitgehuwelijkt aan Hendrik III van Nassau. Tot 1529 verbleven zij aan het keizerlijk hof in Spanje, maar vanaf 1530 afwisselend in het Nassaupaleis in Brussel en het kasteel van Breda. Mencia was opgegroeid in de kunstlievende sfeer van het Spaanse hof en nam die liefde mee naar Breda. Zij maakte van het kasteel een trefpunt voor kunstenaars, wetenschappers en humanisten. Zo nodigde zij de Spaanse pedagoog Juan Luis Vives en de schilders Jan van Scorel en Barend van Orley uit voor een verblijf in Breda en bracht ze hier een verzameling schilderijen bijeen van toonaangevende schilders zoals Jheronimus Bosch. Ook Mencia zelf was cultureel bezig en beoefende graag de letteren (Grieks, Latijn, Nederlands). Ook grote werken in Breda kwamen in deze tijd tot stand zoals de verdere uitbreiding van het kasteel onder leiding van architect Bologna, de inrichting en versiering van de Prinsenkapel, de kooromgang en de versie van de Grote of Onze Lieve Vrouwekerk.
Toen Hendrik in 1538 stierf verliet Mencia de Nederlanden om in Spanje te hertrouwen met Ferdinand van Aragón en zich te vestigen in Valencia. Daar zette zij haar kunstverzameling voort. Uit brieven blijkt dat een deel van de verzameling die zij in Breda had opgebouwd tijdens een schipbreuk op weg naar Spanje verloren is gegaan. Vanuit Valencia deed zij dan ook het verzoek aan haar zaakwaarnemer in Antwerpen om op zoek te gaan naar nieuwe werken van Jheronimus Bosch. Mencía had ook een actief aandeel in de uitbreiding van de in 1514 gestichte universiteit van Valencia: zij financierde er een aantal leerstoelen en liet er een nieuw auditorium inrichten.