Ginnekenstraat (Centrum)

1200 tot heden

De Ginnekenstraat is één van de belangrijkste winkelstraten in het centrum van Breda. De Ginnekenstraat, Eindstraat, Karrestraat, Torenstraat en Vismarktstraat moeten dateren uit de twaalfde eeuw. Men veronderstelt algemeen dat deze straten onderdeel uitmaakten van de prestedelijke nederzetting als ontsluitingsroute vanuit het zuiden. Deze straten vormen dus de oudste generatie straten in het centrum. Ook de Schoolstraat en de Cingelstraat lijken topografisch tot deze eerste generatie te behoren.

Ginnekenseinde

Henk Muntjewerff en Harry Gerritsen schrijven dat de oudste vermelding van de Ginnekenstraat uit 1347 is. De bebouwing hier wordt dan aangeduid als Buiten de Eindpoort. Deze naam wordt in de vijftiende eeuw wel afgewisseld met de aanduiding Buiten de Lombaardpoort. Met deze namen werd het hele gebied buiten de stadspoort aangeduid tot aan de Molenlei, de grens met Ginneken. De bebouwing van de Ginnekenstraat vormde een einde, de stadsbebouwing buiten de muren, net zoals het Gasthuiseinde, de huidige Boschstraat. De naam Ginnekenseinde komt voor vanaf 1499. Ook de huidige Ginnekenweg, voor zover deze onder Breda viel, werd zo genoemd. Het Ginnekenseinde was blijkbaar zó belangrijk dat het ook wel zonder meer het Einde genoemd werd.

Ginnekenstraat

Bij de Rul, het riviertje dat ter plaatse van de huidige Stallingstraat liep, stond een draaiboom. Rond 1535-1540 werd het Ginnekenseinde binnen de nieuwe wallen getrokken en verdween ook de draaiboom. De naam Ginnekenseinde was tamelijk hardnekkig. Pas in 1640 duikt de naam Ginnekenstraat op. Nog in de achttiende eeuw werd de straat regelmatig het Ginnekenseinde genoemd. Pas sinds de invoering van straatnaamborden in 1812 heeft de naam Ginnekenstraat de alleenheerschappij.

Achter Sint Joost

In de Ginnekenstraat bevinden zich diverse gangen en stegen met een eigen geschiedenis. Tussen de Sint Joostkapel in de Ginnekenstraat en nummer 29 bevindt zich een gang, die vanouds bekend stond als Achter Sint Joost. De huisjes dateerden gedeeltelijk al van vóór 1800.

Fort

Tussen Ginnekenstraat 85 en 111 lag een gang van twaalf huisjes die het Fort genoemd werd. Een fort was een vrij algemene aanduiding voor een rij arbeidershuisjes.

Beemdgang

De Beemdgang begint aan de Ginnekenstraat tussen de huisnummers 4 en 14. De poort is afgesloten met een hek. De steeg is ontstaan als een particuliere gang die via een bruggetje toegang gaf, tot het eiland de Beemd in de rivier de Mark. Later zijn in deze poort huizen gebouwd, waardoor hij het karakter kreeg van een gemene gang. Later raakten alle eigendommen weer in één hand waardoor het semi-openbare karakter van de gang weer verloren ging. De naam Beemdgang wordt genoemd in verschillende bronnen uit de achttiende en negentiende eeuw.

Rode Poort

Tussen Ginnekenstraat 16 en 26 loopt een brede, doodlopende gang naar het westen. In de gang bevinden zich diverse adressen. Voorheen droeg deze gang de naam de Rode Poort, waarschijnlijk naar de kleur van de poort die de gang afsloot.

Archeologisch onderzoek

In 1963 werd een poorttoren van de veertiende eeuwse Eindpoort opgegraven.Ruim twintig jaar later werd bij rioolwerkzaamheden tegenover de toegang tot de Houtmarkt muurwerk van een zogenaamde voorpoort ontdekt. Deze lag dus aan de buitenzijde van de gracht.
In 2008 werd het begraafplaatsje achter de St. Joostkapel opgegegraven. Dat bleek grotendeels al geruimd te zijn behalve de zijde aan de Zandpoort. Daar lagen nog begravingen, vermoedelijk overledenen uit het Tuchthuis. Er werden nauwelijks resten van de oorspronkelijke kapel aangetroffen. De huidige kapel heeft namelijk maar 1/3 van de oorspronkelijke lengte. Wel werd er een bronsgietkuil of -oven gevonden. Hier werd brons gesmolten voor het vervaardigen van kerkklokken.

Literatuur

Chr. Buiks, Toponiemen van Teteringen (z.p., 1990).
Wim Hupperetz, Het geheugen van een straat, Achthonderd jaar wonen in de Visserstraat te Breda (Utrecht, 2004).
Henk Muntjewerff en Harry Gerritsen, ‘De straten van Breda naar Ginneken’, in Engelbrecht van Nassau 2007, nummer 1.
Gerard Otten, De straten van Breda (Breda, 1988).

Meer over...

Gerelateerd nieuws

Deel dit artikel

Nieuwsbrief

Ook interessant

Baksteen met pootafdruk

1600 tot 1700

Tijdens een opgraving aan de Ginnekenstraat in 2018 werd in één van de bakstenen van het opgegraven muurwerk een pootafdruk van een hond zichtbaar.

Opgraving Achter de Lange Stallen 2008

1450 tot 1821

In het kader van de (toen nog actuele) herinrichting van het parkeerterrein "Achter de Lange Stallen" (Mols parkeerterrein) is er een proefsleuf aangelegd achter de St. Joostkapel, om vast te stellen hoe de conserveringsgraad was van het oostelijke deel van de kapel en de achter gelegen begraafplaats.

Opgraving Achter de Lange Stallen 2012

1400 tot 1975

In het voorjaar van 2012 heeft het Archeologisch Diensten Centrum (ADC) een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd op het terrein tussen de Lange Stallen en Ginnekenstraat. Bredanaars kennen dit terrein als "Mols Parking". De werkputten hadden een spreiding over het gehele parkeerterrein. Speciale aandacht was er voor de oude bebouwing aan de Akkerstraat, de diverse stadsboerderijen en de Rulsloot.

Het Grand Theatre

1919 tot heden

In 1919-1921 liet de bioscoopondernemer H.W. Lutzki een theater voor zowel toneel- als filmvoorstellingen ontwerpen en bouwen door F.P. Bilsen en zoon.

Waarneming Ginnekenstraat 2-4 riolering 1994

Waarneming Ginnekenstraat 2-4 1994

1330 tot 1870

Bij de aansluiting van een nieuw hoofdriool op het Oude Vestriool, een

Van Coothplein (Centrum)

1875 tot heden

In 1682 werd de vesting Breda gereconstrueerd. Daarbij werden de stadspoorten verplaatst, zodat men niet meer rechttoe rechtaan de stad binnenkwam, maar met een knik van de poort de hoofdstraten bereikte.

Nieuwe Ginnekenstraat (Centrum)

1876 tot heden

In 1876 werd de Straatweg van Breda naar Ginneken, die oorspronkelijk meer naar het westen lag, verlegd naar het huidige tracé van de Nieuwe Ginnekenstraat. In het adresboekje staat de nieuwe straat nog onder de naam Ginneken Steenweg, maar bij raadsbesluit van 15 april 1882 werd hij de Nieuwe Ginnekenstraat genoemd, uiteraard omdat hij in het verlengde van de Ginnekenstraat ligt.

Opgraving Karnemelkstraat / Eindpoort 1963

1330 tot 1537

Na de afbraak van het hoekpand Ginnekenstraat en de (toen nog smalle)

Opgraving Ginnekenstraat 117 1983

1200 tot 1800

In de zomer van 1983 is er een korte waarneming uitgevoerd in een bouwput aan de Ginnekens...

Straatnamen Breda Centrum

1125 tot heden

Praktisch alle straatnamen in de binnenstad van Breda zijn uiteraard ontstaan in de volksmond. Kunstmatig gegeven straatnamen zijn hier zeldzaam. Ná 1870 worden straatnamen gegeven door de gemeenteraad, later het College van Burgemeester en Wethouders. Gedeeltelijk zijn deze namen nog in de oude traditie: Nieuwe Ginnekenstraat, Stationsplein of Vierwindenstraat. Typisch ‘moderne’ straatnamen in de binnenstad zijn Willem Merkxtuin, Barones en T’ Sas

Stallingstraat (Centrum)

1682 tot heden

Dit zijstraatje van de Ginnekenstraat wordt voor het eerst genoemd in 1804 als de Rul. De Rul was eigenlijk de naam van een riviertje dat hier lag. Dit werd, althans het gedeelte ten oosten van de Ginnekenstraat, waarschijnlijk gedempt in 1682, toen de vestingwerken gewijzigd werden en hier de Lange Stallen werden gebouwd.

Akkerstraat (Centrum)

1350 tot heden

De Akkerstraat is een van de zijstraten van de Ginnekenstraat. Toen Breda nog omringd was door stadsmuren lagen de Ginnekenstraat (toen nog het Ginnekenseinde) en de Akkerstraat buiten de muur. De Akkerstraat liep vanaf het Ginnekenseinde zeer ver door naar het oosten en sloot verderop aan op de Lovensdijk.

Doelsteeg (Centrum)

1500 tot heden

Het beleid van de gemeente Breda is oude stegen en gangen te behouden en indien mogelijk een nieuwe functie te geven. De Doelsteeg loopt van de Ginnekenstraat naar de Concordiastraat. In de steeg bevinden zich diverse winkels. Er is vrij veel voetgangersverkeer door de steeg. Sint Jorisdoelen De latere Doelsteeg wordt genoemd vanaf 1524, maar alleen als particuliere gang, dus niet als openbare weg. Het Sint Jorisgilde, dat schoot met de kruisboog, had oorspronkelijk zijn doelen bij het Valkenberg in de toen zo genaamde Doelstraat (later werd dit straatje de Zwaanstraat genoemd). In 1644 moest dit gilde zijn doelen ontruimen. Het kreeg van de stad nieuwe doelen toegewezen aan de tegenwoordige Doelsteeg.

Sint Joostkapel aan de Ginnekenstraat

1436 tot heden

Op 20 mei 1436 was men druk bezig met de bouw van de Sint-Joostkapel. De toren is van

Mis je iets? Informatie onjuist? Ideeën?

Mail je reactie

Erfgoedweb is een initiatief van